“Je kinderen zo vaak moeten missen, is ambetant”: Vlaams-minister president Matthias Diependaele (N-VA) kijkt in de spiegel

Zijn eerste volledig jaar als Vlaams minister-president is voorbij. Dat wil zeggen: tijd om voor de spiegel te staan. Matthias Diependaele (N-VA) over foute subsidies, duurdere frieten, mooie kerststallen en de worstelingen van het vaderschap. Zonder blad voor de mond. “Ik erger mij aan de communicatiestrategen die rond ministers hangen.”

“Een gouden croissant in sommige kranten?” Matthias Diependaele kijkt verrast op als ik hem vertel over onze speciale wedstrijd deze week. “Riskeer je dan niet dat sommige mensen álle kranten zullen meenemen? Ik ga dat alleszins doen.” De numero uno van de Vlaamse regering, opvallend goedgeluimd, schatert het uit. Ook ten huize Diependaele in Zottegem is het zondagse ontbijt een belangrijke traditie. “Zeker als alle kinderen thuis zijn, maken we daar iets leuks van. Ik fiets naar de bakker in het dorp, een zalig tochtje van twee kilometer, terwijl Sarah (zijn verloofde, red) lekker eten maakt: pannenkoeken, eieren, champignons en wat nog allemaal. En de kinderen zorgen voor sfeer. (lacht) Dat is echt genieten.”

Hoe ziet uw ideale zondag eruit?

Eerst een uitgebreid ontbijt, en uiteraard jullie krant daarbij. Daarna opruimen – dat is mijn taak thuis. Tegen de middag een aperitiefke drinken in het dorpscafé van Sint-Goriks-Oudenhove. Na de middag een wandeling maken, een beetje in de tuin werken of iets leuks doen met de kinderen. En afsluiten in de zetel met een film. Helaas heb ik zelden een volledige zondag vrij. Hooguit vier keer per jaar.

Nemen ze u dat kwalijk thuis?

Dat zou je aan hen moeten vragen. (even stil) Mijn eigen kinderen soms wel, denk ik. Als het examens zijn, zoals deze maand, studeren ze liever bij hun mama omdat ik amper thuis ben. Tegelijk hoop ik dat ze beseffen dat ik mijn uiterste best doe om zeker tijdens de vakanties kwalitatieve momenten samen te beleven.

Ik wou u vragen hoe de combinatie met het vaderschap lukt. Niet zo goed dus?

Ik vind niet dat politici recht hebben om te klagen over hun job. Als je deze job niet graag doet, moet je maar een andere job kiezen. Alleen … je kinderen zo vaak moeten missen, is ambetant. Dat is het enige waarover ik kan klagen. Zeker tijdens de examens wil je er meer zijn voor hen.

Zou u hen de politiek aanraden?

(resoluut) Neen. Omdat het moeilijk is om hier geluk uit te halen. Mij lukt dat wel, omdat ik echt bezeten ben. Nu goed: als mijn kinderen ook zo bezeten zouden zijn, zal ik ze niet tegenhouden. Maar ik zal ze zeker niet pushen.

Wordt een ideale zondag niet afgesloten met frieten?

Neen. Vrijdagavond eten we frieten. En soms zaterdagmiddag. En soms op beide momenten. (lacht) Zondagavond eten we liever eens een Chineesje. Slow food tijdens de film.”

Door de btw-verhoging worden afhaalfrieten duurder. Bent u niet kwaad op premier Bart De Wever (N-VA)?

(grijnst) Neen. Ik ben fier op het werk van de federale regering. Het rotten wordt eindelijk gestopt, zoals Bart zegt. Ik ben tegen elke belastingverhoging, maar helaas is het deze keer nodig, gezien de budgettaire situatie.

Het kan verkeren. In de campagne zei uw partij nog dat de Vlaming al genoeg uitgeperst wordt.

Wij blijven daarbij. Geef ons een absolute meerderheid, en wij gaan geen belastingen verhogen. Maar in een coalitie met andere partijen moet je compromissen sluiten. De grote hervormingen die de regering doet, maken het compromis aanvaardbaar: de beperking van de werkloosheid, de pensioenen, de langdurig zieken, enzovoort. (benadrukt) Het is dankzij deze hervormingen dat de sociale zekerheid en de welvaart van de hardwerkende Vlaming overeind zullen blijven. Bovendien komt er ook een stevige lastenverlaging voor wie werkt, weliswaar iets later dan voorzien.

In 2030 pas. Betekent dat dat de Vlaamse jobbonus tot eind deze legislatuur behouden blijft?

We zullen de jobbonus pas schrappen als de federale lastenverlaging voldoende groot is. Dus ja, wellicht wel. Mag ik trouwens ook aanstippen dat een vierde van deze lastenverlaging door de regio’s betaald wordt? We doen dat met veel plezier, maar het is dus niet zo dat wij alleen maar profiteren van de federale begroting.

Economen zeggen dat u volgend jaar een extra saneringsronde moet doen als u in 2027 het beloofde begrotingsevenwicht wil bereiken. Is dat zo?

Ja, dat is zo. We zitten nog niet safe. Maar dat zou ik ook weten zonder het advies van economen. We hebben in september een historische besparingsoefening gemaakt van 1,5 miljard. Volgend jaar zal een extra inspanning van 0,5 miljard nodig zijn. Dat is een gevolg van stijgende kosten, onder meer in de ouderenzorg, en de internationale economische situatie die we helaas niet onder controle hebben.

Wat wil dat zeggen: weeral allerlei taksen en premies die stijgen?

Ik kijk liever naar de subsidies. We hebben daar al 350 miljoen bespaard, maar volgens mij zijn er nog mogelijkheden. Nu, sowieso lijkt het mij niet verstandig om deze oefening in de krant te maken.

Een schuldenberg die oploopt, geen begroting in evenwicht: na meer dan tien jaar N-VA aan het roer lijkt Vlaanderen de Belgische toer op te gaan. Moet uw partij niet eens dringend in de spiegel kijken?

(geprikkeld) Ik ben niet akkoord met het beeld dat u schetst. Zelfs de Nationale Bank zegt dat de Vlaamse schuld, als enige van dit land, prima houdbaar is. Er is immers een verschil tussen goede en slechte schuld. De schulden die wij maken voor Oosterweel, de bouw van sociale woningen en de luchthaven van Zaventem, zijn goede schulden, want deze zullen onze welvaart verbeteren. De slechte schulden zijn de leningen die je moet aangaan om je begroting op orde te krijgen. (benadrukt) Dat is waarom wij een evenwicht willen.

Tegen het eind van deze legislatuur zou de Vlaamse schuldenberg 70 miljard bedragen. Zegt u dan dat dat niet zorgwekkend is?

(feller) Neen. We moeten dat zeker in de gaten houden. Maar zolang we richting evenwicht gaan, maak ik mij geen grote zorgen.

Bent u tevreden over uw eerste volledig jaar als minister-president?

Ja, en vooral omdat we naast het budgettaire onze blik op de toekomst durven richten. Dat is waar ik het meest fier op ben. Deze regering hervormt met het oog op de toekomst. Denk aan het vlotter vergunningenbeleid en de focus op innovatie. Maar ook de onderwijshervorming. Ere wie ere toekomt: de omslag die Zuhal (Demir, N-VA, red) aan het maken is, zal ons onderwijs weer op het juiste spoor zetten.

Wat doet zij beter dan haar voorgangers?

De focus leggen op kennis en discipline. Geen pretpedagogie meer, zoals twintig jaar geleden. Terug naar de basis en de kerntaken. Ben Weyts (N-VA) was vorige legislatuur de eerste die deze tanker begon te keren. Zuhal is deze weg keihard aan het verderzetten.

Dossiers die brokken hebben gemaakt, zijn Gaza en de subsidies voor het middenveld. Hoe kijkt u daarop terug?

(blaast) Discussie moet kunnen in een gezonde democratie, vind ik. Het belangrijkste is dat er uiteindelijk beslissingen worden genomen. Na de discussie over Gaza hebben wij een besparingsoefening van 1,5 miljard gemaakt. Dat was het beste bewijs dat deze regering compromissen kan sluiten, ook al lopen de standpunten van de drie partijen vaak uiteen. Elke partij verdient daar trouwens een mooie pluim voor.

Dat een partij, in casu Vooruit, ermee dreigt niet meer aan tafel te komen, vindt u dat ook gezond?

Ik heb dat in de krant gelezen, maar eerlijk waar: tegen mij is er nooit zo’n dreigement uitgesproken. Iets waar ik mij wel aan erger … (wikt zijn woorden) Onder de negen ministers is er volgens mij wel voldoende vertrouwen. Ik heb het vooral lastig met de communicatiestrategen die daarrond hangen. De mensen die altijd en overal het grote gelijk propageren. Zij maken het beleidswerk nodeloos moeilijker.

De mensen voor wie particratie primeert op democratie?

Dat is nu eens perfect uitgedrukt. Met die mensen heb ik het inderdaad lastig. En ik wijs daarmee niet naar één partij. Het is een algemener probleem.

Waarom verliest de Vlaamse Volksbeweging (VVB) haar subsidies?

Omdat wij proper willen zijn op onszelf. Dat is een moeilijk dossier voor mij, want ik ben groot geworden in de VVB. Het is daar dat ik mijn ideologische onderbouw gevonden heb. (denkt na) Wij zaten genepen tussen ofwel onze vrienden redden ofwel trouw blijven aan onze overtuiging dat er in de subsidies geknipt moet worden. We hebben voor het tweede gekozen. Tegelijk zeg ik heel fors dat het adviessysteem zoals we dat vandaag kennen, ideologische gekleurd is en zichzelf daardoor failliet verklaard heeft. Ik vind het onbegrijpelijk dat een beweging die geweld promoot, zoals Headquarters of the Movement, een positief advies kan krijgen.

Wat wil u daaraan doen?

We hebben afgesproken dat bevoegd minister Caroline Gennez (Vooruit) tegen 2028 een nieuw decreet zal uitwerken. Dat wordt geen makkelijke oefening. Ik ben mij daar bewust van. Maar het moet.

Is N-VA eigenlijk nog een Vlaams-nationalistische partij? De enige partij die deze weken op de communautaire trommel slaat, is CD&V.

Vindt u dat? Misschien omdat zij daar meer vragen over krijgt? Onze visie is niet veranderd. Het is goed dat we nu een federale regering hebben die beleid voert op Vlaamse wijze. De vraag is echter: hoe lang zal dat duren? Ik blijf ervan overtuigd dat je beter alle bevoegdheden naar Vlaanderen overhevelt, omdat dat het niveau is waarop je het beste beleid kunt voeren. Ten tweede speelt ook identiteit een rol. In mijn visie moet een land een identiteit hebben: een gedeelde taal, geschiedenis, normen en waarden. Vlaanderen heeft dat veel meer dan België.

Wat is uw ideaal: een onafhankelijk Vlaanderen of een hereniging met Nederland?

(lacht) Als ik van een wit blad mag beginnen, is een onafhankelijk Vlaanderen mijn ideaal. Maar ik besef dat we daarvoor geen meerderheid hebben. Als het gaat over hereniging met Nederland, ben ik niet iemand zoals Bart die dat in een historisch perspectief kadert. Ik ben wel voorstander van nauwere samenwerking – op korte termijn zelfs. (op dreef) Onze industrieën, havens, legers, noem maar op: die zijn zó verweven met elkaar. We zouden dat veel meer moeten uitspelen. Of dat op termijn moet leiden tot één land, is een andere vraag. Dat kan deel uitmaken van een evolutie, maar ik heb daar vandaag geen sluitend antwoord op.

Hoe kijkt u naar de Brusselse crisis? Deze week werd het wereldrecord regeringsformatie verbroken.

Wat we daar zien, is echt wel de lelijkste kant van politiek. De situatie is triestig. Ik begrijp dat niet. Je moet toch een minimaal besef hebben van algemeen belang? Als Brussel echt richting shutdown gaat, en haar facturen niet meer kan betalen, mag je spreken van het failliet van een politieke klasse. Dan zullen er straffe maatregelen nodig zijn om de boel recht te trekken. Welke? Daarover hou ik mij liever op de vlakte.

Is het Brussels kiessysteem aan hervorming toe? Meer en meer politici en professoren willen het systeem van aparte Vlaamse en Franstalige lijsten en meerderheden afschaffen.

Dat er iets schort aan de werking van Brussel, is duidelijk. Maar de Vlamingen aan de kant schuiven, gaan we niet toelaten. Wie wil raken aan de Vlaamse meerderheid, moet goed weten waaraan hij begint. Dat is een draadje dat een heel spinnenweb in beweging zal brengen. De garantie van een Vlaamse meerderheid in Brussel hangt bijvoorbeeld vast aan de evenwichten in de samenstelling van de federale regering.