Staatssecretaris Sammy Mahdi is zes maanden aan zet op Asiel en Migratie: “Als ik populair wil worden, zou ik beter een crisis uitlokken”

VILVOORDE De Barack Obama van den Aldi. Makke Mahdi. Mini-Merkel. Aan ludieke (of smakeloze) bijnamen geen gebrek. Staatssecretaris Sammy Mahdi leidt dan ook het meest gevoelige departement: asiel en migratie. Zes maanden na zijn aantreden maakt de flamboyante CD&V’er een eerste balans op. Over vaccins voor asielzoekers, venijnige taal, lotjes van de loterij en de kritische virologen.

Het is donderdagvoormiddag in Vilvoorde. The day after . Hoe Sammy Mahdi zich voelt na het omstreden overlegcomité? “Opgelucht. Ik zie eindelijk licht aan het einde van de tunnel. Ik weet het: dat werd al vaak gezegd, maar deze keer geloof ik het. Het zal geen verloren zomer worden.” Mahdi is een geboren en getogen Brusselaar. Hij woont al enkele jaren in Vilvoorde, met zijn hond Pamuk, wereldberoemd in Vlaanderen na zijn passage in De Slimste Mens . Hij is trouwens op zoek naar een nieuwe woonst in de buurt. De paaspauze was welgekomen om immosites af te schuimen. O ja, voor de liefhebbers van trivia nog dit: zijn relatiestatus is omgebogen van ‘ it’s complicated ’ naar ‘ in love ’. Maar nu terug ter zake.

Gelooft u écht dat het geen verloren zomer wordt?

“Já. Omdat de vaccinatiecampagne op volle toeren draait. Dat is een pluim voor Wouter Beke. We doen vandaag beter dan landen zoals Duitsland, waar we vroeger jaloers naar keken. En ook omdat er eindelijk perspectief geboden wordt. Er komt eindelijk ruimte voor de culturele sector om testevents te organiseren. Dat moet ervoor zorgen dat er weer gefeest kan worden. Dat perspectief mag niet meer uitdoven. Wij waren al langer vragende partij voor creatieve oplossingen in openlucht zoals de buitenbubbel. Het is goed dat die vraag ingelost wordt.”

Zou u ook opgelucht zijn, als u nog jongerenvoorzitter was?

“Dat is een interessante vraag. ( denkt na ) Wellicht niet, omdat een jongerenvoorzitter nooit kritisch genoeg kan zijn. Ik zou zeker met een jaloerse blik naar Nederland gekeken hebben, omdat ze daar al verder staan met de testevents.”

Zal het perspectief genoeg zijn om een tweede ‘La Boum’ in Ter Kamerenbos te vermijden? Dat staat gepland voor 1 mei.

“Ik hoop het. En ik denk het ook. ( fel ) In deze tijden grote feesten organiseren, en dan ook nog vechten met de politie: dat kan écht niet. ( op dreef ) U mag vinden dat het beleid niet goed is, dat het niet creatief is. U mag dat ook uiten. Maar doe dat dan zelf wél op een creatieve manier. Dat zou het beste antwoord zijn. Doe een sit-in of wat weet ik allemaal. Ik was echt kwaad toen ik die beelden zag.”

De Vlaamse virologen zijn heel kritisch. De regering is roekeloos, valt te horen. Wat vindt u daarvan?

“Het staat iedereen vrij om kritiek te uiten. ( aarzelend ) Ik weet eigenlijk niet of ik nog wil reageren op wat de virologen zeggen. De virologen zelf reageren al meer dan genoeg.” ( stil )

Infecteert covid ook uw departement?

“Ja. Op veel vlakken. Het meest zichtbare is de instroom. Vorig jaar waren er amper 16.000 asielaanvragen. Dat waren er 11.000 minder dan het jaar voordien. Dat is goed, dat maakt de opvang beheersbaar. Helaas is ook de uitstroom lager. Het is moeilijker om mensen terug te sturen, omdat de landen van herkomst niet willen meewerken. Dat is mijn grote frustratie. Zelfs vrijwillige terugkeer is moeilijk geworden in deze tijden.”

Krijgen ook asielzoekers een vaccin?

“Ja, natuurlijk. Het zou dom zijn om dat niet te doen. Zij komen aan de beurt als de brede bevolking aan de beurt komt. Een uitzondering wordt gemaakt voor de meest kwetsbaren. Die kunnen nu al gevaccineerd worden, zoals bij iedereen gebeurt. Ik vind dat maar normaal. Als we dat niet doen, riskeren we later nieuwe broeihaarden.”

Wat met de ‘sans-papiers’ ?

“Ook zij moeten gevaccineerd worden. Dat zal wellicht in een latere fase gebeuren, omdat zij moeilijk te bereiken zijn. We weten niet waar ze zijn en met hoeveel ze zijn. Gissingen variëren van 50.000 tot 100.000. Dat wordt dus niet makkelijk. We zullen daarom samenwerken met organisaties die voelsprieten hebben op het terrein. Die gesprekken lopen. Hetzelfde voor daklozen. Als we uit deze crisis willen geraken, dan moeten we iedereen vaccineren. Zonder onderscheid.”

Door corona blijft het stil rond asiel en migratie. Is dat goed of niet goed?

“Dat is niet goed. Migratie is zó belangrijk: dat debat zou altijd gevoerd moeten worden.”

Het is ook niet goed voor uw electorale waarde. Uw voorgangers Maggie De Block (Open VLD) en Theo Francken (N-VA) werden heuse sterren.

( afgemeten ) “Mijn electorale waarde interesseert mij niet. Weet u waarom ik dit departement wou leiden? Om één reden. Omdat ik geloof dat ik het verschil kan maken. ( op dreef ) Veel mensen liggen wakker van migratie. Dat is ook normaal. Als er duizenden mensen aanschuiven om Europa binnen te komen, dan wekt dat angst op. Wel, ik koester de hoop dat ik die angst en ook de kwaadheid kan wegnemen.”

Vindt u het daarom goed dat de instroom lager ligt?

“Ja, maar ik wil geen binair debat. We moeten een nieuw model uitwerken van gecontroleerde migratie. Wie vlucht voor oorlog en vervolging, moet bescherming krijgen. Wie onterecht asiel nastreeft, mag geen doorgang krijgen. Asielzoekers moeten daarom aan de Europese buitengrenzen gescreend worden. Dat zou véél frustraties wegnemen, ook bij de asielzoekers die nu soms van land naar land dolen.”

Uw model is gedoemd om te falen, stelt Francken, omdat wie illegaal toekomt, nog altijd asiel mag aanvragen. Dat is dweilen met de kraan open, meent hij.

( droog ) “Hij mag dat vinden. Ik heb geen zin om mij bezig te houden met wat anderen zeggen.”

Ik wil toch een antwoord. Dit is een fundamenteel punt.

( zucht ) “Wat Theo Francken wil, kan gewoonweg niet. En ik druk mij voorzichtig uit. ( fel ) Het recht op asiel afnemen, druist in tegen álle mensenrechtenverdragen. Weet u wanneer die geschreven zijn? Vlak na Wereldoorlog II om gruwel zoals de Jodenvervolging nooit meer mee te maken. De internationale gemeenschap is toen overeen gekomen dat mensen die vluchten minstens het recht hebben om bescherming te vragen. Ik sta achter dat principe. Dat staat niet gelijk aan effectief asiel krijgen.”

Vindt u niet dat het Europese model mensensmokkel in de hand werkt?

“Waarom zou dat? Mensensmokkelaars vinden overal achterpoortjes. Zelfs in Amerika, waar een muur gebouwd is. Ik zag onlangs beelden van twee kinderen die over die muur gedropt werden. Het Europese model is zeker aan herziening toe, maar denken dat het mensensmokkel zal stoppen, is naïef. ( kwaad ) Ik vind het al te makkelijk dat politici wijzen naar het Australische model. Wat zullen ze doen als er Syriërs komen? Zullen ze die terugsturen? En met wie willen ze dat verdrag onderhandelen? Met Assad? Dat is vooral stoere taal. Ik wil een realistisch debat.”

Kan u ook zelf het verschil maken of moet u vooral naar Europa kijken?

“De instroom heb ik niet in handen. Op andere vlakken kan ik wel het verschil maken. We doen dat ook. ( op dreef ) We investeren in extra personeel om de procedure te versnellen. We schrijven een nieuw migratiewetboek. We willen asielzoekers activeren. Het kan toch niet zijn dat die mensen maanden met hun vingers moeten draaien, terwijl ze wachten op een uitspraak? Er zijn tweehonderd asielzoekers die in de zorg kunnen werken. We moeten dat effectief mogelijk maken.”

U hebt dat al enkele keren aangekondigd. Lukt dat niet?

“We botsen helaas op veel bureaucratie. Dat is frustrerend. Maar ik zal het dóen lukken. De zorg smeekt om extra krachten. Er zijn al enkele mensen bezig, maar nog lang niet genoeg. U ziet: ik wil oplossingen. ( even stil ) Als ik snel populair zou willen worden, dan zou ik beter andere dingen doen. Ik zou een crisis kunnen uitlokken. Dat is niet zo moeilijk op dit departement. Als je vandaag de opvangplaatsen afbouwt, dreigt er na corona, als er meer instroom komt, een tekort en dus een crisis. Dat is echter niet wat ik wil.”

Dat Vlaams Belang u ‘makke Mahdi’ noemt, wat doet dat met u?

“Weinig. Ik vind dat vooral flauw. Een oppositiepartij moet beter kunnen. Maar goed: ik krijg wel meer venijnige dingen te lezen over mezelf, mijn huidskleur en mijn achtergrond. Je leert daar helaas mee omgaan in deze stiel.”

U bent nog jong om ongevoelig te zijn.

“Ik ben niet ongevoelig, hoor. Maar als je aanstoot neemt aan elke vieze opmerking, dan stop je beter. Dat wil ik niet. Ik wil niet dat zij winnen. ( op dreef ) Ik zal meer zeggen: het zijn die mensen, de haters, die mij energie geven. Zij zijn mijn Duracellbatterijen. Het zijn die mensen die ik wil overtuigen. Ik wil hun woede begrijpen en wegnemen. Dat is mijn missie. Het is daarom dat ik zoveel belang hecht aan een sereen en realistisch debat. Ik wil niet vervallen in zacht of hard. Het gaat over eerlijk en correct zijn. Ik zal mensen geen blaasjes wijsmaken. In geen enkele richting.”

U gebruikt ook al eens stoere taal. Over de bezetting van de Begijnhofkerk bijvoorbeeld. Of als u een imam uitzet. Is dat een reactie op die bijnaam?

“Zéker niet. Dat is mijn parler-vrai . Ik hou van no-nonsense . Het is daarom dat Jean-Luc Dehaene mijn voorbeeld was. Als u een vraag stelt, zal ik niet rond de pot draaien. Als een imam hier niet op zijn plaats zit, dan zal ik dat gewoon zeggen.”

Uw coalitiepartner Groen is niet zo tevreden over uw stoere taal. Wordt u daarop aangesproken?

“Wij zijn verschillende partijen. Het is niet onlogisch dat wij anders naar de zaken kijken.”

Nu draait u wel rond de pot.

( lacht ) “Aangesproken is een groot woord. Er zijn zeker mensen, ook van de meerderheid, die sommige dingen anders zouden zeggen. Maar ik ben nog niet op de vingers getikt. Ik ben ook niet van plan mijn stijl aan te passen.”

U noemt uzelf op Twitter de Barack Obama van den Aldi. Waarom?

“Dat is zelfspot. Ik vind dat een gezonde eigenschap. Dat is eigenlijk begonnen op een schooldebat, toen ik CD&V voorstelde als de Barack Obama van Vlaanderen. Later verscheen dat als kop boven een krantenstuk over mezelf. Maar wees gerust: ik ken mijn plek, hoor. Op enkele grijze haren na zijn er weinig gelijkenissen.”

Uw levensverhaal leest als een sprookje. Uw vader is zelf een politiek vluchteling van Irak. Is hij fier op u?

“Ik denk dat wel, maar niet meer dan op zijn andere kinderen. Mijn vader is een nuchter man. Als we debatten voeren, is dat vooral over mijn discours. Hij vindt dat ik de andere partijen niet te hard mag aanpakken.”

Heeft hij gelijk?

“Mijn ouders zijn verstandige mensen. Zij hebben altijd gelijk. Maar soms kan ik het niet laten. ( lacht ) Zij zijn trouwens óók een reden waarom ik de hoop koester dat ik verandering kan brengen. Ik ben de vrucht van twee personen die hebben geleerd om samen te leven. Mijn vader is van Basra, een stad in Irak. Mijn moeder is van het Oost-Vlaamse platteland. Dat was niet altijd makkelijk. Maar het kán. Zij hebben dat bewezen. We kunnen samenleven met elkaar.”

U bent nog nooit in Irak geweest. Komt daar spoedig verandering in?

“Ik hoop het. Mijn grootvader leeft nog. Hij is intussen 90 jaar. Het is al twintig jaar geleden dat hij naar België kwam. Hij durft niet meer. Hoewel ik weinig voeling heb met het land, zou ik hem graag nog eens zien. ( even stil ) De eerste keer zal dan wellicht een ontradingscampagne zijn of zo. Ik heb trouwens geen goede naam in Irak. Ik word daar gezien als de deporteur van Irakezen uit België. Vreemd.”

U bent ook bevoegd voor de Nationale Loterij. Vindt u dat een kerntaak van de overheid?

“Ja. Dat is een sterk instrument in de strijd tegen de agressieve gokindustrie. De Loterij is gekanaliseerd gokken, zonder grote gevaren. Het is beter dat mensen een lotje kopen dan dat ze duizenden euro’s verspelen aan Ladbrokes . Bovendien wordt de opbrengst ingezet voor goede doelen zoals Child Focus en de Voedselbank.”

Waagt u al eens een gokje?

“Niet meer. Vroeger durfde ik wel eens een casino bezoeken of een lotje kopen. Ik heb wel veel vrienden die gokken op sportwedstrijden en zo. ( denkt na ) Ik weet eigenlijk niet of ik nog een lotje mag kopen, nu ik bevoegd ben. Ik moet dat eens navragen. Ik kan u wel zeggen dat u mij niet moet vragen naar de winnende cijfers. Die krijg ik helaas niet te horen.” ( lacht )