Ook gezonde relaties kennen ups en downs, maar heb je te maken met ‘gaslighting’, dan let je maar beter op je tellen. Gaslighting is immers een manipulatietechniek die kenmerkend is in narcistische relaties. Maar hoe herken je het en hoe kun je jezelf ertegen wapenen?

“Je bent vergeten de was te draaien,” bijt je vriend je toe. Vertwijfeld kijk je hem aan. Je bent ervan overtuigd dat je vanochtend nog snel de wasmachine gevuld hebt voordat je naar je werk vertrok. Overtuigd van jezelf antwoord je dat je wel degelijk de wasmachine gevuld én aangezet hebt. “Nee, waarom zou ik hierover liegen? Je bent het vergeten.” klinkt het antwoord. “Ik heb het al voor je gedaan. Alwèèr.”

Een typisch gevalletje gaslighting. Het onderwerp van discussie lijkt onbenullig – en dat is het vaak ook – en juist daarom herkennen velen dit giftige patroon vaak te laat. Gaslighting komt over het algemeen voor in de relationele sfeer, maar het kan eigenlijk binnen elk domein voorkomen.

Wat is gaslighting?

Er bestaat geen Nederlandse term voor en dat is spijtig, want ook hier is het voor velen de dagelijkse realiteit. Gaslighting betekent in feite wanneer iemand onjuiste informatie doorgeeft en daarmee de waarheid verdraait. En het gebeurt vaker dan je denkt, zeker binnen liefdesrelaties.

Gaslighting is een subtiele vorm van manipulatie die vooral gebruikt wordt door narcisten. Bij deze manipulatievorm laat iemand je twijfelen aan je eigen geheugen. Gaslighting kan eenmalig gebeuren, maar in de praktijk gebeurt het veel vaker dan dat. Het gebeurt heel subtiel en onopvallend. En het is ontzettend lastig te herkennen. Deze kleine discussies gaan vaak over pietluttige onderwerpen waarvan je niet verwacht dat er over geloven wordt.

En daar loopt het mis. Je begint aan jezelf te twijfelen, je hebt het gevoel weer iets fout gedaan te hebben. Een patroon dat je heel onzeker kan maken en net dat is het doel. Gaslighting is dan ook een veelgebruikte techniek om iemand onder de duim te houden. Om de controle te behouden.

Waar komt Gaslighting vandaan?

De Amerikaanse psychoanalytica Robin Stern herintroduceerde de term in haar boek ‘Het Gaslight-effect’. Ze beschrijft daarin het gaslightingpatroon dat ze vaak zag bij haar cliënten en zelfs herkende in haar eigen leven. Robin Stern ontleende de term weer van een gelijknamige film uit 1944. Daarin manipuleert een man zijn vrouw zodanig dat ze begint te twijfelen aan zichzelf en aan haar waarnemingsvermogen.

Hoe herken je gaslighting?

Gaslighting identificeren is allesbehalve gemakkelijk. Echter zijn er wel signalen waaraan je kunt herkennen of je gegaslight wordt of niet:

• Je voelt de drang om je continu te verontschuldigen.
• Je hebt het gevoel dat je niets goed kunt doen.
• Je ervaart vaak gevoelens van nervositeit, angst of zorgen.
• Je ervaart gevoelens van eenzaamheid of depressie.
• Je verliest zelfvertrouwen.
• Je hebt het gevoel dat er iets niet klopt, maar je kan je vinger er niet precies op leggen.

Herken jij jezelf hierin? Dan kan het zeker geen kwaad om je (liefdes)relatie eens goed te bestuderen.

(tekst: Yvonne Kuiken)