AALST – Exact veertig jaar na de laatste aanslag die toegeschreven wordt aan de beruchte Bende van Nijvel komen vandaag de slachtoffers samen in Aalst. Ook voormalig hoofdspeurder Eddy Vos (70) zal daar bij zijn. “Justitie heeft misschien de handdoek geworpen, maar de maatschappij mag dat niet doen”, zo pleit Vos. Hij roept in deze krant op om een ‘Waarheidscommissie’ op te richten, zodat de zwaarste cold case uit de Belgische geschiedenis misschien toch nog opgelost raakt.
Op 9 november 1985 maakten drie gangsters in totaal acht dodelijke slachtoffers op de parking van de Delhaize in Aalst. Het is het laatste wapenfeit dat toegeschreven wordt aan de beruchte Bende van Nijvel (zie kader, red.). Mocht men vorig jaar de wet niet gewijzigd hebben en beslist hebben dat moorden met een grote maatschappelijke impact niet meer kunnen verjaren, dan zou vandaag – na exact veertig jaar – het Bende-onderzoek definitief verjaren. Volgens commissaris Eddy Vos (70), die tussen 1996 en 2011 het onderzoek leidde vanuit Charleroi, zou dat niet eens zo slecht geweest zijn. “Dan zou het onderzoek niet langer geheim zijn en kunnen bijvoorbeeld ook wetenschappers, data-analisten, historici en onderzoeksjournalisten ermee aan de slag. Ze zullen er een vette kluif aan hebben. Het zou een impuls kunnen geven en misschien – heel misschien – toch nog tot een doorbraak kunnen leiden”, zegt hij.
U bent ook dit jaar aanwezig op de herdenking in Aalst. Waarom?
“Uit sympathie voor slachtoffer David Van de Steen, die zijn beide ouders en zijn zus verloor en tot op vandaag met hagel in zijn been rondloopt. Uit respect ook voor alle slachtoffers en hun nabestaanden die blijven hopen dat er toch nog ooit een oplossing komt. Het is belangrijk om dit jaarlijks te herdenken. Zolang erover gepraat wordt, is er hoop. Als het Bende-dossier vergeten wordt en niemand er nog over praat, zal het pas echt afgesloten zijn.”
Het federaal parket hééft het dossier al afgesloten.
“Justitie heeft de handdoek inderdaad al in de ring geworpen, maar daarom mag de maatschappij dat nog niet doen. Er is altijd hoop. Volgens mij zit er één bruikbaar DNA-staal in het dossier van de man die De Killer genoemd wordt. Wat als dat ooit een hit oplevert met een ander staal in de databank? Wat als de gebruikte wapens ooit opduiken? Er is altijd een kans dat er een doorbraak komt, maar de vraag is: wat doe je daar dan mee? Een assisenproces bijna vijftig jaar na de feiten heeft volgens mij weinig zin. Veel mensen weten amper nog wat ze vorig jaar gedaan hebben, hoe zou je ze dan op een assisenproces vragen kunnen stellen over veertig jaar geleden? Ik snap dus dat men het dossier niet wil laten verjaren – er is altijd hoop – maar eigenlijk is dat zinloos.”
“Volgens mij zit er één bruikbaar DNA-staal in het dossier van de man die ‘de Killer’ genoemd wordt”
Velen zeggen dat de waarheid in dit dossier niet aan het licht mág komen.
“Hand op het hart: ik heb als speurder nooit iets gemerkt van enige druk of obstructie. Zijn er verkeerde keuzes gemaakt? Zeker. Maar die moet je achteraf niet gaan vertalen als een poging om het onderzoek te dwarsbomen. Het waren fouten. Mijn indruk is ook dat de daders heel goed op de hoogte waren van hoe politie en justitie te werk gingen en heel bewust sporen achterlieten. Dwaalsporen, zo bleek achteraf, vaak na jaren onderzoek. Ze legden ook bewust zelf linken tussen de feiten die ze pleegden. Welke dader doet dat nu? Daar zit een strategie achter. Het dossier is ondertussen een mastodont geworden. Ik krijg het dan ook een beetje op mijn heupen van advocaten die zeggen dat ze het dossier ingelezen hebben en grote verklaringen afleggen in de media terwijl ze nog niet één farde bekeken hebben.”
Jef Vermassen zegt dat de namen van de daders in het dossier staan.
“Dat kan goed zijn. Er staan tienduizenden namen in. Ik vind Jef een sympathieke man, maar wat hij zegt, voedt alleen maar de complottheorieën. De realiteit is dat men er nooit in geslaagd is om daders te identificeren, laat staan dat men een motief – of motieven – heeft kunnen achterhalen. Ook daarover doen de wildste verhalen de ronde. Ik heb zelf mijn eigen overtuiging – die ik hier niet ga delen – maar ook dat zal maar een deeltje van de puzzel zijn. Daarom pleit ik voor een openbare parlementaire commissie, een soort van Waarheidscommissie. Er zijn eerder al twee parlementaire commissies geweest, maar die formuleerden nadien vooral aanbevelingen. Nu moet het echt over de feiten gaan, en over het waarom.”
Een openbare commissie, botst dat niet met het geheim van het onderzoek?
“Misschien. Maar weet u dat er twee internetfora zijn – een Nederlandstalig en een Franstalig – over het Bende-dossier en dat daarin zowat het hele dossier circuleert? Dat dossier ligt al lang op straat. Processen-verbaal, getuigenverhoren, deskundigenverslagen: je vindt het er allemaal. Kijk, dat onderzoek is een symbooldossier geworden voor het falen van justitie en politie. Anderzijds is het ook een laboratorium geweest voor nieuwe politietechnieken: DNA, daderprofilering, forensische geomatica (het analyseren van geografische informatie, red.). Er zijn ook goeie dingen uit voortgekomen, al besef ik dat dit voor de slachtoffers hard om horen en een magere troost is. Maar zij – en de hele samenleving – hebben recht op de waarheid.” (door Laurens Kindt)
28 doden op 3 jaar tijd
Tussen maart 1982 en november 1985 maakte de Bende van Nijvel in totaal 28 dodelijke slachtoffers en meer dan veertig gewonden bij 16 overvallen in ons land en ééntje net over de grens in Frankrijk.
De aanslagen, die in twee golven (1982-1983 en 1985) leken plaats te vinden, zorgden voor een ware angstpsychose. Tot op vandaag looft winkelketen Delhaize, waar zes aanslagen plaatsvonden, een premie van 250.000 euro uit voor de gouden tip. Van de vermoedelijke daders, die bijnamen als De Reus of De Killer kregen, zijn robotfoto’s verschenen die ondertussen tot het collectieve geheugen behoren.
Het dossier is een smet op het blazoen van justitie en politie, die er nooit in slaagden om de zaak op te lossen. Sinds een wetswijziging kunnen moorden met een grote maatschappelijke impact, zoals het Bende-dossier, nooit meer verjaren. Daardoor blijven ze geheim. Het federaal parket besloot vorig jaar om het onderzoek stop te zetten. (LK)
