Aantal brandweervrijwilligers in Vlaanderen blijft dalen
Vandaag is het Internationale Dag van de Brandweer, een dag waarop wereldwijd onze helden in de bloemetjes gezet worden. Ook in Vlaanderen. Keer op keer zetten 2.993 professionelen en 7.446 vrijwilligers zich in om mensen te redden. Maar er is niet alleen goed nieuws vandaag: uit cijfers die Vooruit opvroeg bij minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) blijkt dat het het aantal vrijwilligers in Vlaanderen jaar na jaar blijft dalen. In vergelijking met vier jaar geleden moet de brandweer het nu met maar liefst 470 vrijwilligers (bijna 6 procent) minder doen.
(Door Camille Jonckheere)
Dat de brandweer onmisbaar is, blijkt duidelijk uit de cijfers van Netwerk Brandweer, de koepelorganisatie van de 20 Vlaamse hulpverleningszones in samenwerking met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG). In 2024 kreeg de brandweer in Vlaanderen 403.375 oproepen te verwerken, waarvan 24.485 voor een brand, 249.509 oproepen voor een ziekenwagen en 129.381 voor andere zaken zoals een ongeval, stormschade of overstromingen. Dat grote aantal oproepen moet de brandweer helaas met telkens minder mensen bolwerken.
Het aantal beroepsbrandweerlieden blijft wel stabiel, maar het aantal mensen die een vrijwillige positie opnemen naast hun job of studies daalt jaar na jaar. In 2020 waren er nog 7.916 brandweervrijwilligers actief in Vlaanderen. Vier jaar later, in 2024, stond het aantal op 470 mensen minder. De daling is het sterkst in West- en Oost-Vlaanderen, met respectievelijk 195 en 182 vrijwilligers minder.
Verschillende noden
Opvallend: niet in iedere zone zijn er evenveel vrijwilligers nodig. “Veel hangt af van het aantal oproepen en de aard ervan, en van de aanwezige risico’s in de omgeving”, legt Nathalie Debast van VVSG uit. “In bijvoorbeeld een havengebied zijn er risico’s die om specialisatie vragen. Daar kiest men sneller voor beroepslui, waardoor er minder vrijwilligers nodig zijn. Daarnaast wonen er in zulke gebieden soms weinig mensen vlak bij de posten, waardoor er ook minder kandidaat-vrijwilligers beschikbaar zijn.”
“Men verwacht dat nieuwe krachten hun opleiding in één keer afwerken. Voor veel mensen is dat boven op hun job te zwaar”
Nathalie Debast, VVSG
Zo heeft brandweerzone Antwerpen het minste vrijwilligers van Vlaanderen. “Op het platteland en in de voorsteden werkt men dan weer meer met vrijwilligers”, gaat Nathalie Debast verder. “Daarnaast speelt ook het aantal inwoners van de regio een rol. Zo zien we dat in de zomer in West-Vlaanderen de druk hoger ligt omdat de bevolking tijdelijk verhoogt door het kusttoerisme.”
Wetgeving moet aangepast worden
En ook al is de nood aan vrijwilligers niet overal even hoog, toch baart het dalend aantal vrijwillige brandweerlieden zorgen. “Belangrijk hierbij is dat een aantal van onze medewerkers langzamerhand de pensioenleeftijd bereikt. Een ander struikelpunt is dat we ook echt moeilijkheden ondervinden om vrijwilligers gemotiveerd en dichtbij te houden”, stelt Debast.
“Mensen helpen zit gewoon in mij”
Emilie Bousard (44) is tien jaar vrijwilliger bij de brandweer. Ze zet zich in voor de post Kluisbergen, die volledig bemand wordt door vrijwilligers. “Mensen helpen zit gewoon in mij. Vrijwilliger zijn bij de brandweer vraagt veel verantwoordelijkheid. Je weet dat als je van dienst bent, je onmiddellijk moet kunnen vertrekken wanneer je opgeroepen wordt. Soms is het zwaar en confronterend. Het is niet iets dat je op een nacht tijd beslist om te doen. Maar het is wel absoluut de moeite waard. Ik haal er veel voldoening uit en het korps is een hechte vriendengroep”, besluit Emilie.
De zoektocht naar nieuwe vrijwilligers is niet evident. “Daarom organiseren we allerlei initiatieven, zoals oefendagen, kennismakingsactiviteiten of lokale campagnes. Zo krijgt de bevolking een beeld van de taken van de brandweer en het engagement. Helaas zit de wetgeving niet mee. Men verwacht dat nieuwe krachten hun opleiding in één keer afwerken. Voor veel mensen is dat boven op hun job te zwaar. Het zou handig zijn moesten vrijwilligers aan boord kunnen blijven tijdens bepaalde periodes waarin ze minder inzetbaar zijn. Dan is de kans groter dat ze later de draad weer volledig oppikken en zo kunnen we meer mensen betrekken. Maar daarvoor is er een duidelijk brandweerstatuut nodig.”
Blijven investeren
Federaal parlementslid Brent Meuleman (Vooruit) benadrukt het belang van de brandweervrijwilligers. “Zij vervullen dezelfde taken als beroepsbrandweermannen, met het verschil dat ze niet voltijds in dienst zijn. Maar ze zijn cruciaal voor onze veiligheid, want dankzij hen zijn snelle interventies mogelijk en zijn er voldoende beschikbare krachten. Het feit dat de aanwerving niet evident verloopt, toont dat we als overheid moeten blijven investeren. In 2022 diende Vooruit al een resolutie in. Nu willen we investeren in een beter statuut voor vrijwilligers, het brandweeronderwijs hervormen en zorgen voor een betere samenwerking tussen de zones om te rekruteren.”
VVSG en Netwerk Brandweer vragen de federale overheid ook om werk te maken van een nieuwe financiering van de brandweer. “Nu dragen de steden en gemeenten het grootste deel van de kosten. Maar we hopen dat men snel kan overschakelen naar een 50/50-regeling, waar ook de federale overheid een deel bijdraagt”, besluit Nathalie Debast.
Ook brandweervrijwilliger worden? Voor meer informatie kan je terecht bij je lokale hulpverleningszone of via www.ikwordbrandweer.be.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier