Antwerpen Sterren, lichtjes en dennenbomen alom. En omdat iedereen recht heeft op een stukje eindejaarssfeer organiseert Sant’Egidio in Antwerpen opnieuw een kerstfeest voor thuislozen en mensen in nood. Een feest met lekkers en cadeautjes, maar vooral ook veel warmte en echte ontmoeting. Ook voor Johan, die jarenlang dakloos was, en mama Mariette: “Hier vieren we Kerstmis zoals dat bedoeld is.”
Sinds anderhalf jaar woont Johan (54) in een kleine sociale woning op wandelafstand van restaurant Kamiano in de Kammenstraat. Daar vinden thuislozen en mensen in nood enkele keren per week een gratis warme maaltijd, medische verzorging en gerichte begeleiding. Johan komt er dagelijks werken, in een traject van artikel 60. Geen klus waar hij geen raad mee weet. Maar de standvastigheid waar hij vandaag blijk van geeft, is relatief nieuw. Hij groeide op als jongste van vier, in niet de meest voor de hand liggende omstandigheden. Al wil hij die allerminst aanhalen voor wat later fout ging. En fout begon het te lopen nadat zijn huis afbrandde, hij problemen kreeg met de verzekering, zijn vrouw en dochter vertrokken… “Foert allemaal”, dacht hij. “Ik ging in mijn camionette wonen, wilde niets meer te maken hebben met de maatschappij. En het beviel me ook echt om me van niets of niemand nog iets aan te moeten trekken. Geen rekeningen betalen, geen papieren in orde brengen, nergens op tijd hoeven te zijn… Ik fietste bijna maniakaal, urenlang en tot diep in Zeeland, en genoot daar oprecht van. Ik leefde van een microbudget, deed af en toe een klusje. Meer had ik niet nodig.”
En toch zag hij de toekomst steeds somberder in. “Ik werd het leven moe, zag er de zin niet meer van in. Tien jaar geleden geraakte ik bovendien de camionette kwijt en sindsdien sliep ik letterlijk op straat, op een bankje op de Groenplaats vaak, tussen de zatlappen. Waar ik zelf een van werd.”
De Amigo
Met zijn kompanen trok hij op woensdagavonden en zaterdagmiddagen mee naar het nabijgelegen Kamiano waar gratis maaltijden geserveerd worden voor wie daar nood aan heeft. Momenten die hem goed deden, hij kwam er graag. Maar daarbuiten kroop hij steeds dieper in zijn schulp. “Er was alleen nog leegte, die ik net als de anderen vulde met drinken. We zorgden voor overlast op de Groenplaats, de politie pakte ons op… Ik zat op den duur elke week wel een paar dagen in de Amigo.”
“Ik had de klik gemaakt in mijn hoofd. Ik wilde de cel niet meer in. Het was genoeg geweest”
Zijn moeder Mariette (90) bleef hem altijd steunen. “Nu ben ik trots op hem”, glundert ze. “Maar ik heb me heel veel zorgen gemaakt. Hem helpen kon ik niet. Ik ben zelfstandige geweest, maar heb tegenslagen gekend. Ik moet zelf rondkomen met een heel klein pensioen. Maar ik ging dikwijls bij hem zitten, op dat bankje op de Groenplaats.” Waar ook de vrijwilligers van Kamiano regelmatig een kijkje kwamen nemen. En ontdekten dat een oude wond aan Johans been opnieuw ontstoken geraakte en hij zijn onderbeen zelfs dreigde te verliezen. “Ze overhaalden me om dagelijks langs te komen bij hen om de wond te verzorgen”, vertelt Johan. “Wat ik deed, maar soms ook niet deed – geen goesting, of te dronken – en dan kwamen ze me halen. Die gasten geven niet gauw op.”
Stilaan liet hij zich ook overtuigen om af en toe een nacht in het appartementje van Mariette door te brengen, eerst op het terras – “ik kreeg het binnen benauwd” – later in de woonkamer. Zijn steeds talrijker verblijven door openbare overlast in de politiecel – “geen aan te bevelen logies, geloof me” – gaven de doorslag om te stoppen met drinken. “De eerste weken zonder alcohol waren lastig, maar ik had de klik gemaakt in mijn hoofd. Ik wilde de cel niet meer in. Het was genoeg geweest.”
Leven bij de dag
Bij Kamiano vond hij afleiding: “Ze konden er wat hulp altijd gebruiken, en het deed me goed om iets om handen te hebben. Ik ben wel handig en werd zo’n beetje manusje-van-alles. Sinds kort ben ik dus ook officieel in dienst als polyvalent medewerker“, lacht hij wat onwennig. Hij komt er dagelijks nu, kent elk hoekje van het gebouw intussen en al wie er langs komt. “Dit voelt gewoon niet alsof ik moet gaan werken, het is plezant om hier te zijn.”
Ook Mariette vond haar draai en nieuwe vriendinnen bij Sant’Egidio, de organisatie achter Kamiano. En vindt er ook een houvast in het geloof. Voor Johan speelt religie geen rol. “Wat niet wil zeggen dat ik niet kan genieten van de eindejaarsperiode, integendeel. Het lijkt hier wel een zottekot dan: de kerststal bouwen, cadeautjes ophalen die lokale handelaars ons schenken… Al draait het daar al bij al niet om: Kerstmis gaat over delen met elkaar en samen zijn met anderen.” Ook met de mannen die achterbleven op de Groenplaats. “En die ik nog altijd veel zie, ja. Ze komen hier iets eten, of ik loop bij hen langs. Een van hen kon ik zelfs overhalen om te stoppen met drinken, maar hij herviel toen zijn moeder overleed. Ik begreep het eerst niet. Wat ik kan, kan een ander ook, dacht ik. Maar zo werkt het blijkbaar niet altijd.” Of hij zelf kan hervallen? “Ik denk het niet”, klinkt het voorzichtig. Toekomstplannen heeft hij sowieso niet meer. “Ik leef bij de dag. Voor grote dromen is het leven te wispelturig, heb ik geleerd.”
Sant’Egidio is er voor iedereen
De christelijke lekenorganisatie Sant’Egidio biedt hulp aan wie dat nodig heeft, en maakt daarbij geen enkel onderscheid. “Want een stad wordt gemaakt door wie het beleid voert, maar ook door de mensen die er wonen. En het is aan ons om solidariteit te tonen met elkaar, er voor elkaar te zijn, maar ook de zwakheid van de ander te verdragen”, klinkt het er.
Op enkele professionele krachten na drijft de werking louter op vrijwilligers. Kathleen kwam drie jaar geleden in Antwerpen wonen en geraakte, op wandel met haar hond langs de Groenplaats, aan de praat met Mariette en Johan. “Johan was er toen slecht aan toe, maar vond ook af en toe steun bij Kamiano. En via hem leerde ook ik de organisatie kennen”, herinnert ze zich. “Ik kon me meteen vinden in hun visie dat elke mens respect en waardigheid verdient, in om het even welke situatie. Ook als dat opnieuw en opnieuw moet. Daar draag ik sindsdien graag mijn steentje toe bij als vrijwilliger. En het maakt me oprecht gelukkig.”