Een nieuw leven wenkt voor Petra De Sutter. Deze week neemt de ex-vicepremier afscheid van het politieke toneel. De erudiete gynaecologe wordt immers rector van de Universiteit Gent, haar alma mater. Terwijl ze ons op sleeptouw neemt doorheen haar stad, vertelt ze over haar leven, haar katholieke wortels, haar erfenis en strijd.
Het is een broeierige avond in Gent. De thermometer zegt 34 (!) graden. We hebben afspraak aan het GUM, het Gents Universiteitsmuseum, aan de Ledeganckstraat. Petra De Sutter, vorige maand 62 jaar geworden, oogt ontspannen. Het is de eerste keer dat ik haar zie zonder woordvoerder, zeg ik. “Ik ben bevrijd”, lacht ze luid. De ex-vicepremier van Groen heeft een wandeling van anderhalf uur uitgestippeld langs enkele iconische plekken. Het GUM, waar ook de plantentuin is, is één daarvan. “Een plek waar wetenschap, kunst en nieuwsgierigheid elkaar ontmoeten.”
Mijn gids voor vandaag woont al twintig jaar in Horebeke, dorp in de Vlaamse Ardennen, maar ook de Arteveldestad is een beetje haar thuis, zegt ze. “Omdat ik hier een groot deel van mijn jeugd heb gewoond. Toen ik zeven was, zijn wij van Oudenaarde naar Gent verhuisd. Mijn vader en moeder, intussen 96 en 90 jaar, wonen hier nog altijd.” In juni vorig jaar was ze bijna opnieuw naar hier verhuisd – om het groene kopstuk te worden bij de lokale verkiezingen. “Die piste was snel van de baan. Het kwam te laat, de groep was al gevormd.”
Het doek valt
We wandelen langs het SMAK richting Overpoort, dé uitgaansbuurt. Er is weinig volk op baan: de studenten zijn naar huis en de Gentse Feesten moeten nog beginnen. Wat vroeger haar stamcafé was, wil ik weten. “Een bruine kroeg aan de Graslei: ’t Schip. Die bestaat vandaag niet meer, denk ik. Ik was amper vijftien jaar toen ik daarnaartoe ging – randje legaliteit dus. (lacht) Ze speelden daar muziek van Led Zeppelin en Deep Purple. Uiteraard wisten mijn ouders dat niet. Als de politie binnenkwam, liepen wij langs de andere kant naar buiten.”
“De waarden bij ons thuis waren sterk gekleurd door het katholicisme. Alles wat daarvan afweek, was zondig en slecht”
Op 1 oktober wordt Petra De Sutter rector van de UGent. Daarmee valt het doek over haar politieke carrière, die ruim tien jaar duurde. Vaandelvlucht, zeggen analisten, omdat ze een zinkende partij verlaat. De kritiek raakt haar, voel ik. “Omdat het nonsens is. Wie zoiets zegt, kent mij niet. Wat ik allemaal heb gelezen… (zucht) Er was zelfs een journalist die schreef dat ik aan politiek ben begonnen om later rector te kunnen worden. Hoe pervers is dat, zeg! Ik wou geen partijvoorzitter worden, omdat die rol mij niet zou liggen. Zo eenvoudig is het. (windt zich op) Wat ook niet klopt, is dat ik geen zin had in het parlement. Het tegendeel is waar: ik wou graag weer backbencher zijn, ver weg van de camera’s! Maar dan kwam deze kans…”
Bijna burgerlijk
Dat de unief haar met open armen ontvangt, is een understatement. De Sutter en haar running mate Herwig Reynaert werden met meer dan zeventig procent verkozen – een cijfer waar politici alleen maar van kunnen dromen. Ze blijft bescheiden. “Het wil vooral zeggen dat de mensen een ander beleid en een andere stijl willen.”
We dalen de Sint-Pietersnieuwstraat af naar het rectoraat. De Sutter wijst naar de derde verdieping, waar haar bureau zal zijn. Ik wijs naar de gouden letters aan de inkomhal: RECTORAAT. Wat deze titel met haar doet, wil ik weten. Voor het eerst in dit gesprek fonkelen haar ogen. “Het maakt me fier, natuurlijk wel. Het is de kroon op het werk. Dat ik rector zou kunnen worden, had ik nooit durven denken – zeker de jongste jaren niet. Ik dacht dat die deur gesloten was, ook door mijn leeftijd.”
Dat de UGent haar alma mater is, maakt het extra speciaal. De Sutter studeerde hier geneeskunde en studeerde af als gynaecologe. Al was het bijna anders gelopen. “Ik had mij ingeschreven voor burgerlijk ingenieur. Waarom? Omdat mijn vader mij in de richting van geneeskunde duwde, dus dát wou ik absoluut niet doen. (lacht) Gelukkig kon je toen in oktober nog veranderen van richting. Eind oktober wist ik dat ik niet op mijn plaats zat. Ik hield van wetenschap, maar ik wou ook contact met mensen. En dus werd het toch geneeskunde. Ik heb nooit spijt gehad van die keuze.”
Vreselijke aandoening
Het is tijd voor een trip down memory lane. Oudenaarde, begin jaren zestig. Petra De Sutter wordt geboren in een klassiek en conservatief gezin, zoals ze het zelf omschrijft. Haar vader was rechter, haar moeder adviseur bij de CM. Haar jeugd was niet gemakkelijk, zeker omdat zij als meisje geboren werd in een jongenslichaam. “De waarden bij ons thuis waren sterk gekleurd door het katholicisme. Ik leefde jarenlang in de veronderstelling dat homoseksualiteit een vreselijke aandoening was. Zo werd dat immers verteld aan ons. Alles wat afweek van het katholicisme, was zondig en slecht. (stil) We werden stevig onder de knoet gehouden, hoor. Elke zondag naar de kerk ook. Toen ik veertien was, begon ik daartegen te rebelleren.”
In haar persoonlijke ontvoogding speelde ook het vrijgevochten en progressieve Gent een belangrijke rol, zegt ze. “Als kind was ik eerder een nerd. Altijd bezig met dingen waar andere kinderen niet mee bezig waren: vreemde talen, muziekpartituren, postzegels. Aan de unief ging een nieuwe wereld voor mij open. Al is de slinger nooit doorgeslagen. Ik ben altijd verantwoord omgegaan met vrijheid. Te veel de bloemetjes buitenzetten, was niets voor mij.”
Ook de politiek boeide haar. Agalev, de groene partij van toen, was echter een verdachte beweging in de ogen van haar ouders, zegt ze. “Omdat Agalev abortus goedkeurde. Dat was des duivels bij ons thuis. Gelukkig zijn mijn ouders mee geëvolueerd. Vandaag staan ze wel achter mijn keuze voor Groen. Of ze voor mij gestemd hebben? Dat denk ik wel. Enfin, dat zeggen ze toch. (lacht) Ze hadden zelfs een affiche in hun voortuin.”
Rolmodel
Dat Petra De Sutter later een rolmodel geworden is voor de regenbooggemeenschap, is eigenlijk eerder tegen wil en dank. Ze praat immers niet graag over de fysieke transitie die ze deed toen ze veertig was. “Ook toen ik in de politiek ging, wou ik daarover zwijgen. ‘Dat gaat niemand aan’, dacht ik. Een naïeve gedachte, weet ik vandaag. Ik heb dus uiteindelijk toch mijn verhaal gedaan, onder meer in een boek, en inderdaad: dat blijkt veel mensen te inspireren. (even stil) Ik zie het vandaag als mijn morele plicht om erover te spreken en anderen te helpen – als mens, maar ook als arts. Maar dat wil niet zeggen dat ik het graag doe. Ik hou ook écht niet van titels als ‘eerste dit’ en ‘eerste dat’. Ik hoop alleszins dat er niet zoiets boven dit stuk komt te staan. (buigt zich naar de bandopnemer) Eindredactie, lezen jullie mee? Please, niet doen.” (glimlacht)
Wurggreep
We gaan even zitten op een terras. Laten we de balans eens opmaken, zeg ik. Om de stap te zetten naar de politiek, heeft Petra De Sutter heel wat opgegeven. Ze was immers een gerenommeerd gynaecologe en het hoofd van deze afdeling aan het Universitair Ziekenhuis Gent. Was deze overstap de moeite waard, als ze vandaag terugblikt? “Ja”, zegt ze overtuigd. “Ten eerste omdat ik denk dat ik als politica iets betekend heb. Maar ten tweede ook omdat het mij als mens verrijkt heeft. Daarom ga ik jonge mensen nooit afraden om aan politiek te doen. Het is niet omdat enkele onnozelaars graag ruziemaken dat de politiek geen mooie roeping kan zijn.”
“Als partijvoorzitter zou ik een ongelukkige vrouw geworden zijn. Waarom zou je dat dan doen?”
Maar soms is het ook een klotewereld, voegt ze toe. “De manier waarop politiek en media elkaar in een wurggreep houden, is zó ongezond geworden. Het verlamt de werking van de politiek. Sociale media versterken dat nog.” Ze zwijgt even. Ik voel dat haar iets van het hart moet. Ik geef een voorzet. Is het toch ook een bevrijding dat het voorbij is, vraag ik. “Ja”, zegt ze. “Vorig jaar tijdens de campagne werd ik meegezogen in een rol die mij niet ligt. Plots was ik hét boegbeeld van de partij. Er zijn wellicht veel mensen die dromen van zo’n rol, maar ik niet. Omdat het mij niet ligt. (denkt na) Daarom wou ik geen partijvoorzitter worden. Omdat je dan weer in die personencultus meegesleurd wordt. Als voorzitter moet je weer de hele tijd in debat gaan met Conner (Rousseau, red.), Sammy (Mahdi, red.) en Georges-Louis (Bouchez, red.). Ik werk liever achter de schermen aan compromissen.”
Het partijvoorzitterschap zou haar ongelukkig gemaakt hebben, zeg ik. “Voilà. Je bent de eerste journalist die het begrijpt. Je hart volgen, is toch geen vaandelvlucht? Ik zou het gewoon niet gekund hebben, ik zou een ongelukkige vrouw geworden zijn. Waarom zou je dat dan doen? Geen kandidaat zijn, was de belangrijkste en beste beslissing die ik in jaren genomen heb. Ik schrik ervan hoe weinig mensen uit de politiek en de media dat begrijpen. Misschien omdat ze het niet gewoon zijn dat iemand neen zegt tegen die wurggreep?”
De grootste uitdaging
We wandelen verder langs enkele iconische plekken: het Universiteitsforum, zeg maar UFO, de Boekentoren, de Blandijnberg. De Sutter vertelt enthousiast over de weinig gekende, maar rijke collectie van het kunstencentrum Vandenhove aan de Rozier. Aangeklampt wordt ze nooit tijdens onze wandeling, soms moet ze wel haar hand opsteken om oude bekenden en fans te groeten. Eén keer wordt ze gevraagd een selfie te nemen. “Het komt allemaal goed”, zegt een man.
Wat is vandaag de grootste uitdaging voor de UGent, vraag ik. Zij zegt: “Onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening staan centraal. Maar daarnaast? De aanpak van mentaal welzijn in de meest brede zin van het woord. Dat gaat over hoge werkdruk, onveilige werkomgeving, soms ook toxisch leiderschap en grensoverschrijdend gedrag. Allemaal problemen die in het verleden niet goed genoeg aangepakt werden. (denkt na) Een universiteit is een hiërarchische en gesloten organisatie – net zoals de kerk. In zo’n omgeving is het risico op misbruik van macht en andere problemen die daarmee verband houden, blijkbaar groter dan elders.”
In zijn boek Over Woke schrijft onze premier Bart De Wever dat de vrijheid van meningsuiting onder druk staat aan onze universiteiten. Is dat ook een uitdaging? “Neen, want ik ga niet akkoord met zijn analyse. Er wordt hier geen enkele mening beknot, tenzij iemand de wet overtreedt, zoals oproepen tot geweld en haat. Als hier morgen iemand zegt dat de aarde plat is, dan ga ik hem niet buitengooien. Dan hoop ik vooral dat er anderen opstaan om hem van tegenspraak te dienen.”
Boerin De Sutter
We naderen de Ledeganckstraat opnieuw. De fotograaf negeert – onbewust – het rode licht om enkele foto’s te nemen. “Hela, niet oversteken, hè”, lacht De Sutter. Hoe kijken ze thuis naar haar overstap, wil ik ten slotte weten. Thuis, dat is haar grote liefde Claire, een kunstschilder, met wie ze 22 jaar samen is. “Claire is blij, vooral omdat ze hoopt dat de aanvallen op sociale media nu gaan stoppen. De voorbije tien jaar hebben ook veel van haar gevraagd, besef ik. (denkt na) We spraken daarnet over macht en leiderschap. Claire is de vrouw die erover waakt dat ik goed omga daarmee. Zij challenget mij en wijst mij op mijn blinde vlekken.”
De Sutter vertelt enthousiast hoe ze destijds in Horebeke beland zijn, een vergeten gat van amper 2.000 inwoners. “Claire is van Kortrijk en wou aan de Leie wonen. Ik ben van Oudenaarde en wou bij de Schelde blijven. We zijn met een open blik beide regio’s gaan uitkammen op zoek naar iets geschikts. Zo zijn we gebotst op een oude hoeve in Horebeke, waar we ook wat dieren kunnen houden.” Of aan haar misschien een boerin verloren gegaan is? De Sutter lacht luid. “Daar vrees ik voor. Ik weet niet of ik dat harde leven zou aankunnen. Wat ik wel graag doe, is tuinieren. Dat zijn van die zenmomenten die ik nodig heb om de balans te bewaren.”
