Jean-Luc Crucke, dat is de man die het spoor weer aantrekkelijk moet maken. Aan de vooravond van de Week van de Mobiliteit doet de Henegouwse minister met Vlaamse roots zijn plannen uit de doeken. Opvallend: Crucke wil experimenteren met treinen zonder conducteur. Het Waalse wegenvignet vindt hij géén goed idee…
Jean-Luc Crucke (Les Engagés) is bijna meubilair in de Wetstraat. De man is al meer dan twintig jaar parlementslid en was ook vijf jaar minister in de Waalse regering. Op 3 februari van dit jaar legde hij voor het eerst de eed af als federaal minister. Crucke staat gekend als goedgeluimd en rustig politicus. Graag gezien door vriend en vijand. Of beter: door bijna alle vijanden – straks meer daarover. Dat hij perfect tweetalig is, speelt ook mee. De man, advocaat van opleiding, is immers geboren en getogen in Ronse. Hij woont in Frasnes-lez-Anvaing, net over de taalgrens.
“Ik ben een échte Belg: moeder Waals, vader Vlaams. Ik heb ook joodse wortels via mijn grootouders aan moeders kant, die van Polen en Rusland zijn.” Hij vertelt enthousiast hoe deze mensen halfweg vorige eeuw in de Vlaamse Ardennen beland zijn. “Dat is een verhaal dat ik ooit eens moet neerschrijven.” Familie van Koen Crucke is hij niet. “En ook niet van Oscar en Bieke”, voegt hij lachend toe.
Baas zijn van de spoorwegen, is dat een kinderdroom die uitkomt?
“Neen. Ik wou sportman worden. Hockey was mijn ding. Helaas is dat niet gelukt. Ik heb de trein wel altijd gezien als het beste vervoersmiddel. Een auto zegt mij weinig. Als ik naar Brussel ga, neem ik altijd de trein. Ook nu, als minister. De trein nemen en wandelen: dat zijn de manieren waarop ik mij het liefst verplaats.”
Soms neemt u ook het vliegtuig, zagen we deze zomer.
“Ik ben ook bevoegd voor de luchthaven, hè. (lacht) Neen, ik weet wat u bedoelt. Ik heb het vliegtuig genomen naar Zürich en enkele mensen vonden dat niet kunnen. Dat zijn mensen met oogkleppen op. (haalt schouders op) Als je met de trein niet op tijd op je bestemming kan geraken, wat moet je dan doen? Ik vond dat flauwe kritiek.”
Wat is uw belangrijkste ambitie als minister van Mobiliteit?
“Werk maken van de modal shift. Ik wil dat meer mensen het openbaar vervoer nemen, en in de eerste plaats de trein. Dat is goed voor het milieu en voor onze portefeuille. We hebben een sterk netwerk van trein, bus en metro, maar helaas maken we daar te weinig gebruik van. We werken allemaal op een eilandje.”
Omdat mobiliteit een gesplitste bevoegdheid is? Het spoor is federale materie, terwijl bus en tram regionale materie zijn.
“Dat zou het probleem niet mogen zijn. Zwitserland is ook een gedecentraliseerd land en daar werkt het wél. Het ding is dat we beter moeten samenwerken. De eerste stap die we gaan zetten, is een geïntegreerd ticketsysteem. Wat we ook moeten doen, is onze bussen en treinen beter op elkaar afstemmen.”
U wil dertig procent meer treinreizigers, lees ik in uw plannen. Wat gaat u doen om het spoor aantrekkelijker te maken?
“Twee grote dingen. Eén: onze treinen rijden trager in vergelijking met andere landen. Dat is een belangrijk werkpunt. Twee: de geloofwaardigheid van het spoor versterken. Vandaar de bestelling van nieuwe toestellen voor 3,5 miljard.”
Een retourtje Brugge-Brussel kost 35 euro. Is dat niet het grote probleem?
“Volgens mij niet. De prijzen hier liggen niet hoger dan in landen waar het openbaar vervoer populairder is – Luxemburg uitgezonderd (waar het openbaar vervoer gratis, red.). Vindt u dat trouwens zo duur? Als je alles in rekening neemt, is de trein goedkoper dan de wagen. Oké, niet als je met vier mensen carpoolt. Maar wat ik vaststel, is dat de meeste mensen alleen rijden. Ik ga dus geen beloftes doen over goedkopere prijzen. Ik wil wel beloven dat de trein aantrekkelijker zal worden.”
Als u wil dat de trein sneller van a naar b rijdt, wil dat ook zeggen dat u haltes gaat schrappen?
“Ik stel vast dat er lijsten circuleren, maar die komen niet van mij. Ik ben acht maanden bezig en ik heb nog geen enkele halte gesloten. Dat is de realiteit. Als we haltes sluiten, zal het zijn omdat er betere alternatieven zijn.”
De begrotingsdebatten komen eraan. MR-voorzitter Bouchez wil een extra inspanning van 20 miljard. Wat betekent dat voor het spoor?
“Niets. De regering had al beslist dat het spoor de komende vijf jaar een inspanning zal leveren van 675 miljoen. Dat is een hoog bedrag. Extra besparingen ga ik niet goedkeuren. Dat mag duidelijk zijn. We zijn nu aan het bekijken met de maatschappijen en de vakbonden hoe we deze inspanning gaan aanpakken.”
Vanwaar gaat die extra 20 miljard dan komen?
(geprikkeld) “Maar wie spreekt over 20 miljard extra? Dat is de cinema van Bouchez die spreekt over oude en nieuwe testamenten. Elke dag zegt hij iets anders. Ik luister daar niet naar. Ik hou mij bezig met het traject dat de regering afgesproken heeft.”
Voor wie het niet zou weten: twee jaar geleden maakte u de overstap van MR naar Les Engagés omdat u niet akkoord ging met de koers van Bouchez.
(knikt) “Zijn bochten van de voorbije weken bewijzen dat ik de beste keuze heb gemaakt. Ik voelde mij niet meer thuis in zijn MR. Zijn visie op de maatschappij is niet de mijne. Ik ben een liberaal, hij is een rechtse populist. Een echte liberaal hoort vandaag thuis bij Les Engagés. Let op: dat was geen makkelijke stap. Ik heb nog altijd veel vrienden bij de MR.”
Terug naar het spoor. De vakbonden dreigen opnieuw met stakingen. Hebt u daar nog begrip voor?
“Neen, en dat weten ze ook. Ik ben voor het stakingsrecht, maar ze mogen niet overdrijven. Dat heb ik de vakbonden ook gezegd. Het gaat trouwens vooral om twee kleinere vakbonden. ‘Als je nog eens wil staken, zal je voorbij de rechter moeten, want wij gaan het niet meer toelaten.’ Ik stel vast dat er sindsdien geen staking meer geweest is. Op vandaag is er ook geen enkele stakingsaanzegging, dus ik wil optimistisch zijn. Ik ben alvast bereid om te blijven onderhandelen. Mijn collega Jambon (N-VA), die bevoegd is voor pensioenen, is dezelfde mening toegedaan. Besparen wil trouwens niet alleen zeggen dat er minder geld zal zijn. Het wil ook zeggen dat we efficiënter zullen werken en dat is een goede zaak.”
“Ook in de metro is er vaak geen bestuurder of begeleider aanwezig. Denk je dat het daar minder veilig is?”
U wil experimenteren met treinen zonder conducteur. Is dat niet om de vakbonden te pesten?
“Maar neen. Dat bestaat in andere landen en dat werkt, dus ik zou dat graag bestuderen. Als we praten over het spoor, loert er één belangrijke datum om de hoek: 2032. In 2032 wordt het spoor in de hele Europese Unie geliberaliseerd. Als je tegen die datum geen sterke publieke maatschappij hebt, zullen er hier alleen nog maar buitenlandse treinen rijden. Is dat wat we willen? Ik wil het zo ver niet laten komen. Daarom denken wij na over nieuwe dingen.”
De conducteur wegnemen, is ook menselijk contact wegnemen. Ik denk dat veel reizigers dat spijtig zullen vinden.
“Wat willen de mensen? Dat de trein betrouwbaar, snel en betaalbaar is. Zou het echt zo’n probleem zijn om af en toe een kleine afstand te overbruggen, pakweg vijftien kilometer, zonder begeleider?”
Ik zou dat jammer vinden, ook voor de veiligheid.
“Ook in de metro is er vaak geen bestuurder of begeleider aanwezig. Denk je dat het daar minder veilig is?”
Ja. Er zijn trouwens nu al veel mensen, zeker vrouwen, die ’s avonds geen trein meer durven nemen. Wat wordt dat als je de controleur wegneemt?
“Ik zeg niet dat we dat zeker gaan doen, hè. We gaan dat bestuderen. En als we dat invoeren, zal het niet in de stations van de grote steden zijn. Daar moeten er net meer controleurs zijn. Neem nu de trein van Ronse naar Brussel, die ik elke dag neem. Op het eerste stuk naar Oudenaarde is de aanwezigheid van een begeleider minder belangrijk. Op het stuk van Oudenaarde naar Brussel is dat wél belangrijk.”
Een ideetje in de zoektocht naar geld. Is het geen tijd om de salariswagens af te schaffen? Volgens het Planbureau loopt de overheid daardoor elk jaar 3 tot 6 miljard mis.
“Dat staat niet in het regeerakkoord, dus we gaan dat niet doen. Ik zou dat trouwens ook een slechte zaak vinden. Een salariswagen is deel van het salaris.”
Dat is net het punt. Is het niet beter om de nettolonen te versterken en de mensen zelf te laten kiezen wat ze met hun geld doen?
“Dat klinkt mooi op ideologisch vlak, maar met ideologie alleen kan je geen land besturen. Je moet ook pragmatisch zijn. Als je de salariswagens zou afschaffen, zet je alle akkoorden tussen werkgevers en werknemers op de helling. Je zou het hele fiscale stelsel moeten aanpakken. Dat lukt niet. Wat je wel moet doen, is stappen zetten in de goede richting. Vandaar dat wij het systeem vergroenen.”
“Het Waalse wegenvignet vind ik geen goed idee. Als Vlaanderen niet mee wil doen, voer je dat beter niet in”
De Waalse regering (MR en Les Engagés) wil een wegenvignet invoeren voor alle weggebruikers. Wat vindt u daarvan?
“Ik vind dat geen goed idee. We leven in een klein land. Als Vlaanderen niet mee wil doen, voer je dat beter niet in. Dus ik hoop dat de regering van gedacht verandert.”
Dat zou wel een maatregel met impact zijn. Als je het mobiliteitsluik van het federaal regeerakkoord leest, blijf je toch op je honger zitten. Zou u niet wat meer durf moeten tonen als u echt het verschil wil maken?
“Wat u zegt, beschouw ik als een compliment. Eigenlijk zegt u dat wij een heel genuanceerd regeerakkoord hebben. Ik vind dat goed. Ik hou meer van kleine stappen vooruit dan van bruuskeren.”
Verkeersveiligheid is ook een prioriteit. Wat is hier de belangrijkste maatregel?
“Er zijn veel dingen. (denkt na) Wat ik zeker wil noemen, is de strijd tegen alcohol en drugs. Wat we gaan doen, is de sancties véél strenger maken, vooral voor recidivisten. Ik kan aannemen dat iemand één keer een zware fout begaat, maar twee keer… dat is ontoelaatbaar. Dat gaat hier over mensenlevens, hè. We gaan de rechter de mogelijkheid geven om recidivisten keihard aan te pakken. Ik zou geen probleem hebben met een gevangenisstraf.”
Waarom voert u geen zerotolerantie in? Dat wil zeggen: geen alcohol meer voor mensen die rijden, en dus ook geen 0,5 promille zoals nu toegelaten is.
“Ik ben persoonlijk voorstander, maar we hebben dat niet in het regeerakkoord gekregen. Maar misschien dat het debat binnen enkele jaren opnieuw gevoerd wordt? Van mij mag dat.”
De cynicus in mij zegt: het is wachten tot er opnieuw doden vallen.
“Neen, ik hoop van niet. Ik hoop dat de mensen intussen wel beseffen dat alcohol en rijden niet samengaan. Vandaar de strengere straffen. En als dat nog niet genoeg blijkt, gaan we misschien nog een stap verder moeten gaan. Maar de overheid kan niet alles oplossen, hè. Het is ook de mentaliteit die moet veranderen.”
Hoe kijkt u naar de opmars van speedpedelecs: vloek of zegen?
“Ik vrees vloek. We gaan daarom ook nieuwe maatregelen nemen, maar ik wil eerst spreken met Vias (het kenniscentrum voor verkeersveiligheid en mobiliteit, red.), vooraleer ik daarover details vrijgeef.”
Over mentaliteit gesproken: in Wallonië was er deze zomer veel heisa over de chauffeur van Bouchez die een gehandicaptenkaart zou misbruikt hebben. Wat zegt de minister van Mobiliteit daarvan?
(zucht) “Wat kan je daarop zeggen? Dat is een triestige zaak. Wie wil nu misbruik maken van een gehandicaptenkaart? Je doet dat gewoon niet. (denkt na) Maar al de rest … dat was comedy van Bouchez. Dat hij journalisten begon uit te schelden, was er ver over. Heeft hij eigenlijk vakantie genomen deze zomer? Bij het lezen van mijn krant heb ik dikwijls gedacht: ‘Is hij daar nu weer?’ Hij had beter enkele weken vakantie genomen. Dat zou iedereen goed gedaan hebben. Soms moet je even kunnen zwijgen, ook als je politicus bent. Wij zijn geen supermannen of -vrouwen. Wij zijn ook maar mensen die af en toe nood hebben aan vakantie.”
U zegt het. Mag ik het een klein mirakel noemen dat u vandaag minister bent? Drie jaar geleden kreeg u het harde verdict van prostaatkanker.
(blaast) “Een mirakel weet ik niet. Ik weet wel dat wij dankbaar mogen zijn dat onze gezondheidszorg zo geweldig is. Helaas moet je eerst zwaar ziek zijn vooraleer je dat echt goed beseft. Zonder de goede zorgen van het UZ Gent zat ik hier misschien niet, neen. (stil) Maar ik ben eigenlijk nooit bang geweest. Ik heb altijd geloofd in een goede afloop. Je móet erin geloven. Je kan niet anders.”
Hoe gaat het vandaag met u?
“Goed. Ziet u dat niet? (lacht) Ik heb deze zomer de kustlijn afgewandeld: 80 kilometer tussen De Panne en Knokke. Heerlijk was dat. Ik weet dat de kanker kan terugkomen, maar ik leef niet met schrik. Ik leef goedgeluimd.” (lacht)
