Minister Rob Beenders (Vooruit) trekt aan de alarmbel: “Voor mensen met een handicap zijn wij de slechtste van Europa”

Geen gerommel meer in de marge, niet meer hier en daar een station aanpassen. Het is tijd voor een grondige omslag.” Forse taal van bevoegd minister Rob Beenders (Vooruit) aan de vooravond van Internationale Dag van Personen met een Handicap. De Limburger werkt aan een bindend plan om onze samenleving op tien jaar tijd toegankelijk te maken. Wie niet volgt, zal bestraft worden. Een gesprek over beperkingen en kansen, maar ook over centen en Black Friday.

Het Warandepark, woensdagnamiddag. Het is hier dat Rob Beenders graag komt uitwaaien als hij nood heeft aan frisse lucht. De enthousiaste Limburger, die zelf kampt met een gehoorbeperking en de ziekte van Ménière, was de grote verrassing van Vooruit in de federale regering. Hij is bevoegd voor consumentenzaken, gelijke kansen, personen met een handicap en sociale fraude.

Was u blij toen uw voorzitter Conner Rousseau u de vraag stelde?

“Ik was vooral verrast. Ik had afscheid genomen van de politiek. Ook fysiek was ik ver weg. Ik werkte voor een bedrijf dat gehoorimplantaten maakt, en zat daardoor vaak in Sydney. Bovendien kende ik Conner helemaal niet. Ik had hem amper één keer gesproken, jaren geleden. Tegelijk ga ik niet ontkennen dat er altijd een vlammetje in mij is blijven branden. Dus ja, ik was wel blij.”

Was uw man even blij?

(lacht) “Hij steunt mij en dat is heel belangrijk. Hij ziet natuurlijk hoe graag ik dit doe en hoeveel energie ik hiervan krijg. Ja, soms vloekt hij eens, en terecht. Als er weer eens een vrij avondje wegvalt… Ik denk soms dat de impact van het ministerschap zwaarder is voor de omgeving dan voor de minister zelf. (stil) Het is een intens leven, maar het bevalt mij. Omdat ik voel dat ik het verschil kan maken. Het is ook goed dat Conner iemand met een beperking in de ministerraad wou.”

Dat is uitzonderlijk in de Belgische politiek.

“Helaas wel. Ik kan er geen vijf opnoemen. Marie-Christine Marghem (MR, fysieke beperking aan de arm, red.), maar verder… Er zijn nochtans 600.000 mensen met een handicap in België! Maar waar zijn die mensen? Zichtbaarheid is zo belangrijk. Vergeet niet dat iedereen van dag op dag een beperking kan krijgen.”

Het valt mij op dat u ‘handicap’ en ‘beperking’ door elkaar gebruikt.

“Ja, de twee zijn goed voor mij. Ik val niet echt over woorden. Het enige wat ik niet fijn vind, is het woord ‘doofstom’. Dat heeft een te negatieve bijklank.”

Hoe bent u uw gehoor verloren?

“Van dag op dag. Het was in 2016. Ik stond op en voelde mij heel duizelig. Alsof ik een zware kater had. Ik ging lopen, maar na een kilometer viel ik neer. Een infectie die mijn hersenstam bereikt had, zo bleek in het ziekenhuis. Het gehoor aan de linkerkant was weg. Onomkeerbaar. Dat was moeilijk te aanvaarden. Je wil niet doof worden. (stil) In de weken nadien ging ook het gehoor rechts achteruit. Bleek dat ik de ziekte van Ménière had opgelopen. Gevolg was dat ik ook meer en meer paniekaanvallen kreeg. Dat is iets waar ik tot op vandaag waakzaam voor moet blijven.”

Stress kan zulke aanvallen uitlokken. Was het dan geen risico om minister te worden?

“In elke job kan je stress hebben. Het is vooral belangrijk dat je kan inschatten wanneer iets opborrelt en wanneer je even moet uitwaaien. Vandaag heb ik dat onder controle. In het begin niet. Daarom ben ik in 2019 gestopt met politiek. Ik kon zelfs niet meer volgen wat er gezegd werd in het parlement. De voorbije jaren heb ik leren omgaan met deze beperking. Veel is ten goede veranderd na mijn implantaat. Ik hoor niet meer zoals vroeger, maar ik kan wel opnieuw functioneren. Ik hoor de dingen digitaal, niet akoestisch zoals anderen. Maar dat is oké voor mij.”

“Ook de politiek is niet aangepast. Men gaat ervan uit dat niemand hier een beperking heeft”

Woensdag 3 december is Internationale Dag van Personen met een Handicap. Wat is het belang van zo’n dag?

“De aandacht is belangrijk. Anders hadden wij hier misschien niet gewandeld. Ter sprake brengen dat 600.000 mensen in ons land een beperking hebben en dat iedereen dat kan krijgen. Op tafel slaan voor die mensen. Want wij doen het echt niet goed!”

Wat bedoelt u daarmee?

“Wij zijn zowat het slechtste land van Europa voor mensen met een handicap. Ten eerste omwille van de toegankelijkheid. Onze straten en stoepen, gebouwen, treinstations: allemaal niet aangepast. (windt zich op) Het is toch ridicuul dat wie in een rolstoel zit, op voorhand zijn trein moet reserveren?”

Kan u daar als minister iets aan veranderen?

“Absoluut. Ik wil geen gerommel meer in de marge. Niet meer zeggen: We gaan hier en daar een station aanpassen. Het is tijd voor een grondige omslag. Ik wil volgend jaar een bindend protocol tekenen met de regio’s, waarin staat dat onze samenleving tien jaar krijgt om zich aan te passen. Wie na die periode nog altijd niet toegankelijk is, wordt aansprakelijk gesteld en bestraft. Dat kan de eigenaar van een gebouw zijn, een lokaal bestuur, de NMBS, enzovoort. We halen hiervoor de mosterd uit Luxemburg. Daar werd er bijna tien jaar geleden ook zo’n wet gestemd en vandaag is de hele samenleving toegankelijk. Dat vraagt trouwens geen extra budgetten. Op een termijn van tien jaar worden sowieso investeringen gedaan, straten heraangelegd, enzovoort. Het is het denken dat moet veranderen.”

U zei ‘ten eerste omwille van de toegankelijkheid’. Wat is het tweede ding?

“De wetgeving. De wet van ‘87, die de uitkeringen regelt, moet grondig hervormd worden. Als je een handicap hebt en je werkt niet, dan krijg je een toeslag bovenop je zorguitkering. Als je echter wel wil werken, dan verlies je die toeslag, waardoor je soms financieel achteruitgaat. Dat is toch niet logisch? Ik wil deze wet omdraaien. Wie wil werken, mag nooit financieel gestraft worden. We zijn nu met de sector in gesprek over de modaliteiten. Binnen drie à vier maanden wil ik met een voorstel naar de regering stappen. (benadrukt) Weet je wat het dieperliggend probleem is? Dat mensen met een handicap te vaak gepamperd worden, terwijl zij dat zelf niet willen. Ik ook niet. Ik wil op een positieve manier aan de slag met mijn beperking, focussen op de dingen die wél lukken.”

Is de politieke wereld aangepast?

“Neen, ook niet. Dat is geen kwade wil, maar men gaat ervan uit dat niemand hier een beperking heeft. De geluidsinstallatie in het parlement bijvoorbeeld: die is echt vreselijk slecht. Zonder extra hulpmiddelen zou ik nog altijd niets begrijpen van wat gezegd wordt. Stel je voor dat je hier in een rolstoel zit. Ik zou niet weten hoe je het parlement binnen en buiten geraakt. Dat moet heel lastig zijn.”

Wordt er soms misbruik gemaakt van uw beperking?

“Neen. Of toch niet dat ik weet.” (lacht)

Zou u zonder de bevoegdheid Gelijke Kansen ook ja gezegd hebben op de vraag van uw voorzitter?

“Dat is moeilijk om in te schatten. De bevoegdheid is doorheen de maanden wel belangrijker geworden voor mij. Omdat ik besef dat ik echt het verschil kan maken. Omdat ik voel hoe belangrijk het is dat iemand hier een megafoon op zet. Geen staatssecretaris zoals vroeger, maar een minister. Het gaat niet alleen over mensen met een handicap. Weet je waar ik ook van schrik? Hoezeer vrouwen en holebi’s zich onveilig voelen in de publieke ruimte. Dat zit hier bijna ingebakken.”

Durft u overal hand in hand te lopen met uw man?

“Wij doen dat sowieso niet. Maar ik moet wel toegeven dat er ook plekken zijn, het station in Hasselt bijvoorbeeld, waar ik ’s avonds niet graag alleen loop. Het gekke is dat ik die angst veel minder voel in andere landen. Ik heb nochtans veel gereisd voor mijn vorige job, en altijd alleen. Als het bij ons donker wordt, lijkt het wel alsof je alleen nog die mensen tegenkomt die angst opwekken.”

Dikwijls illegalen, zullen veel lezers denken.

“Ik ga niet ontkennen dat er een culturele link is, maar dat is niet het enige. Als dat het enige zou zijn, zou het niet zo ingebakken zitten, ook buiten Brussel. Het is óveral een probleem, blijkt uit onderzoek. Een tweetal weken geleden ben ik zelf tussengekomen toen op een terras in Hasselt drie jonge gasten twee vrouwen aan het intimideren waren. Dat waren geen illegalen, hoor. Het is dikwijls een probleem van opvoeding.”

Dat krijgt u niet opgelost met een nieuwe wet?

“Neen, dat gaat over mentaliteit. Het is ten eerste belangrijk dat we dat probleem benoemen. En ten tweede moeten we ook durven tussenkomen. Ik heb dat nu zelf gedaan en die gasten hebben effectief geluisterd naar mij.”

Iets anders. Bent u blij met het begrotingsakkoord?

“Blij kun je niet zijn. Ik heb geen enkele minister horen juichen. Het is wel goed dat we eindelijk een akkoord hebben om het land budgettair op orde te krijgen. Ik durf ook te zeggen dat wij de scherpe kantjes eraf gevijld hebben. Het volledige pakket is een evenwichtig compromis, volgens mij.”

Mij valt op dat heel wat taksen verhoogd worden. Waren de partijen dat vergeten te zeggen tijdens de campagne? De ernst van de budgettaire situatie was nochtans al geweten.

(ontwijkend) “Het is geen pijnloze begroting, ik ga dat niet ontkennen. Ik begrijp ook dat het niet leuk is om te horen dat sommige dingen duurder worden. Tegelijk blijven de laagste lonen beschermd door de index én krijgen zij 50 euro extra vanaf april. Bovendien komen er 377 inspecteurs bij om sociale en fiscale fraude aan te pakken. Dat zijn sterke maatregelen die cruciaal zijn voor ons solidariteitssysteem.”

“De btw-verhogingen zijn een gevolg van onderhandelingen. Dus neen, daar zit geen logica achter”

Dat was niet mijn vraag.

(denkt na) “Je kan de huidige situatie niet helemaal vergelijken met toen. Het veiligheidsverhaal is erbij gekomen, de 4 miljard extra voor Defensie. Maar als je het globale plaatje bekijkt, vind ik wel dat wij trouw blijven aan onze beloftes. Dat de bankentaks en de effectentaks omhoog gaan, vinden wij een goede zaak. Vergeet ook niet dat tegen 2030 alle werkenden 1.000 euro meer zullen verdienen.”

De lasten zijn voor nu, de lusten pas voor 2030.

“Dat klopt niet helemaal. Voor de laagste lonen komt er al vanaf april 50 euro bij. Maar oké, als je tien miljard moet besparen, kan je niet alleen goed nieuws brengen. Ik denk dat de meeste mensen dat ook beseffen.”

Vindt u de verhoging van de gasfactuur een goede zaak?

“Neen. Maar omdat deze stijging voor een stuk gecompenseerd wordt door de verlaging van de accijnzen op elektriciteit, zijn we akkoord gegaan. Ik denk dat de totale factuur maximaal 30 euro per jaar kan stijgen. Dat valt uit te leggen, denk ik. Te meer omdat de Europese Unie sowieso wil afstappen van gas om minder afhankelijk te worden van Rusland.”

Laten we eens naar de btw-verhogingen kijken. Zit daar eigenlijk een logica achter? Een voorbeeld: de btw op voetbal en fitness stijgt van 6 naar 12 procent, terwijl de btw op theater en opera op 6 procent blijft.

(droog) “Je moet daar niet flauw over doen: dat is een gevolg van onderhandelingen, dus neen, daar zit geen logica achter. Elke partij kreeg de kans om zijn punten op tafel te leggen. De ene wil hier iets verhogen, de andere daar. Het resultaat is een compromis van al deze dingen. Voor ons was het vooral cruciaal dat er geen algemene btw-verhoging zou komen.”

Als er zoveel geld nodig is: waarom blijft de pakjestaks dan beperkt tot 2 euro? Blijft het niet belachelijk weinig wat wij betalen voor producten bij Shein en Temu?

“Ja, natuurlijk. Niemand zou daar producten mogen kopen. Wij zijn nu het eerste Europese land dat een pakjestaks invoert. Ik vind dat een grote stap vooruit. Als zou blijken dat die taks nog hoger moet of kan, dan ga ik daar niet moeilijk over doen. Zelfs met een taks van 5 euro blijven die producten heel goedkoop. Maar als je Shein en Temu echt wil ontraden, zal een taks niet volstaan. Je moet de mensen ook overtuigd krijgen waarom ze daar niet mogen kopen. Waarom dat zo’n brol is. Daar is nog werk aan de winkel.”

Het was trouwens Black Friday deze week. Hebt u veel spullen aangekocht?

“Neen. Mijn horloge is het wel aan het begeven, dus misschien ga ik toch maar eens op zoek naar een koopje. Al heb ik een dubbel gevoel bij zulke dagen. Het is goed dat winkels kortingen aanbieden. Dat is ook leuk voor de consument. Helaas stellen we vast dat er meer en meer misbruik wordt gemaakt van Black Friday. We zien dat aan het aantal klachten dat we binnenkrijgen. Bedrijven trekken eerst hun prijzen op en bieden daarna kortingen aan. Dat is puur bedrog.”