Het bloedbad in Gaza, het moeras in Oekraïne, de toeren van Trump en de bromance Poetin-Xi: onze wereld verkeerde ook deze zomer in woelig water. Wie lange tijd gezwegen heeft of toch min of meer –, is Defensieminister Theo Francken (N-VA). Tot vandaag…
Het is dinsdagavond aan de Lambertmont 8, het hoofdkwartier van Defensie. Aan de inkomhal wappert de Belgische vlag. De regering heeft vorige nacht een akkoord bereikt over Gaza – eindelijk. Of een regeringscrisis nu definitief van de baan is, vraag ik Theo Francken. Het N-VA-kopstuk denkt van wel. “Elke partij kan zich vinden in het akkoord.” Hij zwijgt. Echt vrolijk oogt de Vlaams-Brabander niet. “Ik heb maandenlang geen interviews gegeven, omdat het alleen over Gaza gaat en omdat ik altijd in het Israël-kamp geduwd word. Dat is bijzonder frustrerend. Mijn visie op het Midden-Oosten is heel genuanceerd. Helaas voel ik weinig mentale opening om echt te luisteren naar wat ik zeg. Hopelijk doet u dat wel.”
Bent u blij met het akkoord?
“Ja, natuurlijk. Het is een verfijning van wat al in het regeerakkoord staat. En weet je wie de pen vasthield van het buitenlands hoofdstuk? Ik. (even stil) Wat wij finaal willen, naast vrede uiteraard, is een duurzame tweestatenoplossing. Is dat eenzijdig pro-Israël? Dat beweren, is gewoon absurd.”
Waarom hing Gaza dan een hele zomer als een donkere wolk boven de regering?
“Dat vraag ik mij ook af. Ik heb daar theorieën over, maar die hou ik liever voor mezelf. (grijnst)”
Bent u zelf ook niet van mening veranderd? Enkele weken geleden vond u de erkenning van Palestina zinloos.
“We gaan voor een voorwaardelijke erkenning: eerst moet Hamas verdwijnen en moeten alle gijzelaars vrijgelaten worden. (feller) Heb ik ooit iets anders beweerd? Neen. Het is logisch dat de Palestijnen een eigen staat krijgen, maar dat mag nooit gezien worden als beloning voor de terreur van Hamas.”
Waarom ligt Gaza zo gevoelig in uw partij? Ik voel ook nu dat u hier niet graag over praat.
“Dat ligt in elk land gevoelig, in elke partij. Omdat het gaat over het moeilijkste conflict van de voorbije decennia. Omdat het niet zwart of wit is, maar vooral vele tinten grijs. Omdat er geen wonderoplossing voor is. De Hamas-terreur van 7 oktober 2023 was zó gruwelijk, erger zelfs dan nine eleven. Dat Israël daarop reageerde, was normaal en werd ook gesteund door de Knesset (Israëlisch parlement, red.). Vandaag, bijna twee jaar later, zien we echter dat het oorlogsgeweld van Israël zo drastisch is geworden dat daar vragen bij gesteld worden.”
U blijft het moeilijk hebben om Israël ondubbelzinnig te veroordelen. Is dat omdat u vastzit in de Amerikaanse bubbel, zoals uw vriend Jean-Marie Dedecker zegt?
(geprikkeld) “Maar neen. Twee zaken vormen de kerosine van dat conflict. Enerzijds: de terreur van Hamas, aangespoord door Iran. Dat is een bewuste operatie om Israël te vernietigen. Anderzijds: de kolonisatie, waarbij Joden, vooral ultraorthodoxen, op gewapende wijze Palestijnen uit hun huizen verdrijven. Ik heb deze kolonisatie altijd veroordeeld. Ik heb ook nooit betwist dat er oorlogsmisdaden gepleegd zijn door het Israëlisch leger. Is dat het Amerikaans standpunt? Helemaal niet. Ik hoop dat dat eindelijk duidelijk is.”
Is daar een genocide bezig?
“Dat is een zwaarwichtige juridische term, dus ik ga daar niet over oordelen. Vergeet niet dat het hier gaat over een volk dat zelf bijna uitgemoord was. (zucht) Maar gaan we weer alleen over Gaza praten? Ik ben niet eens bevoegd. (fijntjes) Behalve dan voor de humanitaire droppings, maar daar krijg ik geen vragen over.”
U vindt dat er te veel over Gaza gesproken wordt?
“Er wordt zeer veel aandacht aan besteed, ja. Ik hoop dat de regering zich nu weer kan bezighouden met het bestuur van het land, want er zijn veel dossiers die aandacht verdienen: begroting, pensioenen, economie, defensie, enzovoort.”
Moet de bromance van deze week tussen de Russische president Poetin en zijn Chinese evenknie Xi meer zorgen baren?
(knikt) “Dat moet véél zorgen baren. Dat is de as van het kwaad en die wordt sterker en sterker. Ook Iran en Noord-Korea behoren daartoe. Dat zijn vreselijke dictaturen die het westerse model verwerpen en een andere wereldorde willen. De rol die China daarin speelt, is heel perfide. Wellicht is Taiwan het volgende doelwit.”
“Als je Rusland wil verslaan, ga je nog meer economische druk moeten zetten. Op het slagveld kan deze oorlog niet opgelost worden, vrees ik”
In augustus hebben ook Trump en Poetin elkaar ontmoet. Staan we daardoor een stap dichter bij vrede in Oekraïne?
“Neen. Rusland heeft zijn strategisch doel nog niet bereikt. Het zal eerst nog meer terreinwinst willen boeken vooraleer het vrede wil. Onderschat niet hoe volhardend Rusland kan zijn. Ik vrees daarom dat deze oorlog niet op het slagveld opgelost kan worden. Rusland is nog nooit militair op de knieën gekregen, behalve door de taliban, maar die voeren een heilige oorlog. Als je Rusland wil verslaan, ga je nog meer economische druk moeten zetten, ook op landen die ermee samenwerken. Dat is de weg die Amerika inslaat. Ook Europa moet dat doen. Tot Rusland zelf aan tafel wil. Intussen moeten we Oekraïne blijven steunen, op elk vlak.”
Hoe lang kunnen we dat blijven doen, zowel materieel als financieel?
“Zolang het nodig is – ook al maak ik mij niet populair met dat standpunt. Op sociale media krijg ik de meeste verwijten als ik post dat we opnieuw financiële steun verlenen aan Oekraïne. Toch zal ik dat blijven verdedigen, desnoods in elke parochiezaal vanBachten de Kupe tot de Maas. (op dreef) Oekraïne is ónze oorlog aan het uitvechten. Vergeet dat niet! De grootste vijand van Europa is Rusland. Als Rusland verzwakt uit deze oorlog komt, dient dat ook ons belang. Maar als je de oorlog wil stoppen, ga je toch aan tafel moeten. En dan herhaal ik wat ik ooit zei: mogelijk is de uitkomst dat het Oekraïens grondgebied niet intact blijft. Dat is niet mijn wens, maar dat kan de uitkomst zijn.”
Over naar eigen land: België behaalt dit jaar voor het eerst de NAVO-norm van twee procent voor het defensiebudget. Kreeg u felicitaties van Trump?
“Neen, die zal dat nog te weinig vinden. (lacht) Ik heb wel goede hoop dat de piek van de trans-Atlantische huwelijkscrisis voorbij is. De handelstarieven liggen zo goed als vast. Trump was tevreden over de laatste NAVO-top. Ook vicepresident JD Vance is voorzichtiger geworden dan die keer in München. We liggen nog niet knuffelend in bed, maar het normaliseert en dat is goed.”
In Franse kringen valt het niet goed dat u Amerikaans materiaal blijft kopen, onder meer de F-35. De topman van vliegtuigbouwer Dassault zegt dat u Europa belachelijk maakt. Maakt dat indruk?
“Neen, omdat ik weet vanwaar het komt. Het is trouwens niet Theo Francken die instructie geeft om dit of dat te kopen, maar goed. Natuurlijk moet Europa inzetten op strategische autonomie, maar ik ga de Amerikanen de rug niet toekeren. Zij blijven onze partners. Tachtig procent van wat wij kopen, is trouwens Europees. En een laatste ding: dat gaat hier over aankopen met een historie. De Duitsers maakten altijd de beste tanks, de Russen de beste raketten en de Amerikanen de beste vliegtuigen. Zij hebben een historische voorsprong die je niet zomaar inhaalt.”
Terug naar de twee procent: wil dat zeggen dat de tijd voorbij is dat ons leger met stenen moet gooien?
“Als je die twee procent aanhoudt, zoals afgesproken binnen de regering, kan je inderdaad een performant en weerbaar leger uitbouwen dat afschrikt én snel inzetbaar is. We kunnen eindelijk weer investeren in munitievoorraden, luchtverdediging en vooral personeel. We voorzien maar liefst 300 miljoen extra voor onze mensen. Zie het sociaal akkoord! De grootste vakbond heeft het al goedgekeurd. Je kan alleen maar hopen dat de drie andere volgen. Deze investering is een historische stap vooruit voor onze krijgsmacht.”
De vraag is nu: hoe gaat u dat betalen? Komt er een defensiebelasting zoals gefluisterd wordt?
“Ik ga geen voorafname doen op de begrotingsbesprekingen die binnenkort van start staan. Dat zou toch geen zoden aan de dijk brengen.”
Maar u sluit het dus niet uit?
“Ik heb daar mijn mening over, maar u weet dat ik mijn premier (Bart De Wever, red.) volledig steun. Ik wil het hem niet moeilijker maken dan het al is. Dus ik zwijg, ook al is dat niet makkelijk voor mij. (lacht) Het belangrijkste is dat de twee procent afgeklopt is. Daarmee kan ik aan de slag. Er zijn heel wat plannen die we dit najaar willen opmaken. Het nationaal verdedigingsplan bijvoorbeeld. Wat als wij morgen een oorlogsverklaring krijgen? Wij zijn op niets voorbereid. We hebben zelfs geen bunkers meer. Waar moet de regering naartoe? Niemand die dat weet.”
Is die dreiging reëel?
“Wat is reëel? Ik wil geen paniek zaaien, maar een land moet toch voorbereid zijn? Dat wij geen plannen hebben, is het beste bewijs van onze naïviteit. Ik ga daar verandering in brengen.”
“We gaan elke 18-jarige de kans geven een jaar lang militaire dienst te volgen. Dat is de pedagoog in mij die naar boven komt”
“Als je een veilige en weerbare samenleving wil, moet je ook en vooral burgerzin aanwakkeren”, zei professor Jonathan Holslag in deze krant. Gaat u akkoord?
“Absoluut. Dat is de essentie van onze ideologie: de samenleving sterker maken doorcivitas, burgerschap, aan te wakkeren. Dat is het grote verschil met Vlaams Belang. Terwijl zij kijken naar afkomst en verleden, kijken wij naar gedeelde toekomst. (op dreef) Ik ben pedagoog. Soms zegt men dat ik niets doe met mijn studie. Niets is minder waar. Wat ik wil doen op Defensie, is één groot pedagogisch project. (benadrukt) Daarom gaan we vanaf volgend jaar elke 18-jarige de kans geven om een jaar lang militaire dienst te volgen. Dat is de pedagoog in mij die naar boven komt. Waarom is dat zo belangrijk? Omdat in het leger mensen van elke rang en stand elkaar ontmoeten, leren samenwerken, teamspirit ontwikkelen.”
De Raad van State gaf negatief advies daarvoor…
(pikt in) “Kleine opmerkingen die perfect te remediëren vallen. De vrijwillige dienstplicht komt er, dat staat vast.”
Is dat een stap richting verplichte legerdienst?
“Neen. Dat staat niet in het regeerakkoord.”
En wat zegt Theo Francken?
(denkt na) “Ik zou het een goede zaak vinden als elke 18-jarige een vorm van vrijwilligersdienst zou doen. Dat hoeft daarom niet in het leger te zijn. Als jij graag vogels ziet, en je wil je inzetten voor onze natuur: even goed. Of je wil je inzetten voor onze kinderen en het onderwijs: ook even goed. Ik wil vooral jonge mensen stimuleren om burgerschap te tonen en zo onze samenleving sterker te maken.”
Wou u zelf nooit soldaat worden?
“Neen. De dienstplicht was toen net afgevoerd – spijtig genoeg. Ik wist al vrij snel dat ik naar Leuven wou om pedagogie te studeren. Ik was hoofdleider van de KSA. Met jongeren werken: dát was mijn ding. In die tijd was het leger ook geen aantrekkelijke werkgever. Dat is gelukkig aan het veranderen. Voor elke vacature hebben we tegenwoordig vier sollicitanten. Ook ik ben pas op latere leeftijd gaan beseffen hoe belangrijk een strijdbare krijgsmacht is.”
Mag ik zeggen dat u de job van uw leven te pakken hebt?
“Absoluut. Het is een voorrecht en een droom.”
Er zijn er ook die vinden dat u te enthousiast bent. Uw partijgenoot Jan Peumans wil u eraan herinneren, zo zegt hij in Humo, dat u uit de Volksunie komt, een pacifistische partij. Wat denkt u daarvan?
“Ik zou dat zelf nooit doen, een partijgenoot een mes in de rug steken. Wat kan ik daarop zeggen? Natuurlijk ben ik een pacifist. Maar in elke geweerloop een bloem steken, zal geen enkele oorlog oplossen. Ik geloof in vrede door sterkte. Als je vijanden kernwapens hebben, dan heb je zelf ook maar beter kernwapens. Oekraïne heeft ooit zijn kernwapens aan Rusland gegeven. We zien nu wat er gebeurt.”
Stoort u zich als Vlaams-nationalist niet aan het Belgisch decorum?
(droog) “It comes with the job. Dat is het tweede schisma met Vlaams Belang. Wij willen deelnemen aan de federale macht om de belangen van de Vlamingen te dienen, zij niet.”
Twee jaar geleden zei u in deze krant dat u niet opnieuw zou deelnemen zonder staatshervorming. Was dat gelogen?
(fel) “Neen. Daar zijn duidelijke afspraken over gemaakt. Deze regering zal wel degelijk stappen zetten. De premier is daarmee bezig. De afschaffing van de Senaat is één iets.”
Komaan, dat was toch niet de grote sprong die u beloofde?
“Wacht maar af. Er staan nog punten in het regeerakkoord die uitgewerkt moeten worden.”
Tot slot: vandaag is er de IJzerbedevaart in Diksmuide. Gaat u daarnaartoe?
“Niet meer. Het huidige comité is de bedevaart compleet irrelevant aan het maken. Het is vooral heel woke geworden. Over zelfbestuur wordt er gezwegen. Hoeveel man zit daar nog? Misschien dertig? Wat linkse flaminganten. Ik vind dat spijtig, want ik heb groot respect voor de site en de offers die onze frontsoldaten brachten.”