Ex-CD&V-voorzitter Wouter Beke herleeft in het Europees Parlement: “Enkel met eigen leger kan Europa écht indruk maken”

Het heeft niet veel gescheeld of Wouter Beke was vorig jaar gestopt met politiek. Maar in het Europees halfrond voelt hij zich opnieuw als een vis in het water, en niet alleen omdat er daar een doek van zijn hand hangt. Het Limburgs boegbeeld van CD&V over oorlog en vrede, Meloni en De Wever en … de kont van Trump.

Terwijl u deze pagina’s leest, vertoeft Wouter Beke in Indonesië, waar een delegatie van het Europees Parlement op zoek gaat naar nieuwe bondgenoten. Donderdag is de CD&V’er weer thuis, net op tijd om Pasen te vieren. De Goede Week, die vandaag begint met Palmzondag, betekent nog iets voor hem, zegt hij. “Enkele jaren geleden waren we tijdens deze periode in Jeruzalem. We hebben daar de Heilig Grafkerk bezocht, waar Jezus begraven zou liggen. Een heel bijzondere plek. Wist je dat de sleutels al bijna twee eeuwen in handen zijn van een Palestijns gezin? Omdat de katholieke gemeenschappen die de kerk besturen, altijd ruziemaakten. Dat maakte indruk op mij. Het is niet dat ik zo streng katholiek ben, maar rituelen vind ik wel belangrijk. Omdat zij verwijzen naar tradities die belangrijke waarden uitdragen.”

Welke rituelen volgt u komende week?

“Op Pasen gaan we eerst naar de kerk en daarna vieren we met de familie. Het wordt een vreemde Pasen, want vorig jaar is mijn moeder gestorven. Ook zij hechtte veel belang aan zulke momenten. (even stil) Ook Goede Vrijdag blijft iets mythisch hebben. Ik ga nergens naartoe, maar om 15 uur word je toch eventjes stil.”

Pasen is het feest van de verrijzenis. Is ook Wouter Beke aan het verrijzen in het Europees halfrond na enkele moeilijke jaren?

“Als christen heb je het voordeel dat je mag geloven in Lazarus en dat je dus kan opstaan uit de dood. (lacht) Neen, dat is overdreven. Het klopt dat ik mij hier als een vis in het water voel. Ik vind het uitdagender dan het federaal parlement omdat je hier meer vrijheid geniet. Je hebt geen regering en oppositie, waardoor je voor elk dossier op zoek moet naar een meerderheid. Dat maakt het boeiend. Plus: het is meer ideologisch dan het federaal parlement en dat bedoel ik niet neerbuigend. Het gaat over thema’s zoals geopolitiek, waar ik al heel mijn leven mee bezig ben.”

De liefde is blijkbaar wederzijds. Aan de muren van het parlement hangt er zelfs een ‘Beke’, laat ik mij vertellen. Streelt dat uw ijdelheid?

“Toch een beetje. (glimlacht) Het is een schilderij van het iconisch moment in 1984 waarbij de Franse president Mitterrand de hand neemt van de Duitse kanselier Kohl. Ik heb het doek een gouden tint gegeven, omdat het een gouden moment symboliseert. Als de Frans-Duitse motor goed draait, draait ook Europa goed. Als deze as ontbreekt, zoals in de voorbije jaren, staat Europa stil. Ik hoop dat Macron en Merz (de kersverse bondskanselier, red.) opnieuw werk maken van een sterke as.”

Hebt u zich nog niet gewaagd aan een portret van Trump? Naar het schijnt is de man niet snel tevreden.

(grijnst) “Daar voel ik geen enkele behoefte toe.”

Waar blijft de reactie van de Europese Unie op zijn importheffingen? China heeft minder tijd nodig.

“Ik denk dat het verstandig is om even te wachten. Wat China doet, leidt alleen maar tot een wedloop aan tarieven. Daar wint niemand bij. Laat ons eerst de onderhandelingen alle kansen geven. Wij doen Trump een mooi aanbod: laat ons alle tarieven terugbrengen tot nul procent. Dan hoeft hij ook niet meer te liegen over de hoogte van de tarieven die wij vandaag zouden opleggen.”

“In het ultieme geval kunnen wij onze markt afsluiten voor Netflix en andere Amerikaanse diensten”

“Ze kussen mijn kont”, zegt Trump over de landen die willen onderhandelen. Is dat wat u wil doen?

“Neen, integendeel. Dat je wil onderhandelen, wil niet zeggen dat je verder moet stilzitten. Europa moet drie dingen doen. Eén: de resterende belemmeringen op onze eigen interne markt wegwerken. Dat gaat over 1.700 miljard. Twee: nieuwe markten opzoeken. Vandaar dat we naar Indonesië afreizen. Al moeten we waakzaam zijn dat we niet het afvoerputje van de wereld worden. We mogen niet toelaten dat de Chinezen hier hun gesubsidieerde producten dumpen. En drie: Trump raken waar het pijn doet.”

Waar doet het pijn?

“Er zijn deze week al tegentarieven ingevoerd voor specifieke producten (zoals sojabonen en motorfietsen, red.). Maar als Trump écht niet wil onderhandelen, kunnen we nog een stap verder gaan. We hebben daarvoor het zogenaamde antidwanginstrument. Wat wij bijvoorbeeld kunnen doen, is onze markt afsluiten voor Amerikaanse diensten. Daarmee kan je hen veel pijn doen.”

Wat kan dat zijn? Is het denkbaar dat wij onze markt afsluiten voor Netflix bijvoorbeeld?

“In het ultieme geval wel, ja. Netflix is één voorbeeld. Maar je kan beginnen met hogere tarieven op te leggen voor deze diensten. Vergeet niet dat de Amerikanen op dat vlak een handelsoverschot hebben. Zij zijn daar dus heel gevoelig voor.”

Intussen blijft Trump de EU vernederen. Volgende week ontvangt hij de Italiaanse premier Giorgia Meloni in het Witte Huis, en niet Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie.

“Weet u wie een belangrijke inspiratiebron is voor mij? Herman Van Rompuy. Een van de levenslessen die hij mij leerde, is: ‘Een moment van schaamte is snel voorbij, zolang je maar het grotere belang voor ogen houdt’. Ja, natuurlijk zou ik daar liever Von der Leyen zien. (benadrukt) Maar wij moeten aan geopolitiek doen, niet aan egopolitiek. Het belangrijkste is dat wie daar zit het Europese belang verdedigt.”

Kan Meloni dat? Tot voor enkele jaren geleden wou zij uit de EU stappen.

“Ik ga haar verleden zeker niet goedpraten, maar ik stel vast dat zij zich als premier pragmatisch opstelt in Europa. Ook als Europa moet ingaan tegen Trump, over Oekraïne bijvoorbeeld, doet zij loyaal mee. Je kan dat alleen maar toejuichen. Wellicht is zij tot het besef gekomen dat ook Italië gebaat is bij een sterk Europa.”

Hoe kijkt u eigenlijk naar Trump: is hij een gek of is het weloverwogen wat hij allemaal doet?

“Hij is een weloverwogen gek. Is dat ook goed? (lacht) Trump denkt dat wat hij doet logisch is, maar het is vaak compleet irrationeel. De handelsoorlog die hij nu ontketent, zal als een boemerang in zijn gezicht ontploffen. Dit zal grote impact hebben op de koopkracht van de gewone Amerikaan. Zelfs Elon Musk zegt dat deze tarieven gek zijn. En denken dat je hiermee bedrijven terug naar Amerika zal halen, is ook fout. Ik sprak onlangs met enkele topmensen van Nike, omdat zij ook in Indonesië actief zijn. ‘Natuurlijk gaan wij niet terugkeren’, zeiden zij. ‘Er is geen enkele Amerikaan die aan deze lonen wil werken.’”

Wat denkt u: dreigt een derde wereldoorlog?

(wikt zijn woorden) “Wat je op zijn minst kan zeggen, is dat de vrede die we al tachtig jaar kennen niet meer vanzelfsprekend is. Europa moet zich voorbereiden op oorlog om hem te voorkomen, en moet dus ook zijn defensie versterken. (even stil) Twee weken geleden kreeg ik dezelfde vraag van mijn jongste dochter die 14 jaar is. Onze zoon is 21 jaar. Op een avond kon ze niet slapen en kwam ze bij ons in bed liggen. ‘Papa’, zei ze. ‘Als er oorlog uitbreekt, dan zou het kunnen dat ik mijn broer nooit meer terugzie.’ Dat kwam binnen, hoor. Ik heb haar gezegd wat ik net aan u zei.”

Wie boezemt u het meeste angst in: Trump of Poetin?

“Alle twee evenveel. Ik heb daar een woord voor: het Trumptinisme. Trump en Poetin zijn twee autocraten die eenzelfde visie op de wereld hebben. Beiden willen de EU kapotmaken, omdat ze niet geloven in samenwerking. Het zijn bondgenoten van elkaar. Trump wil de oorlog in Oekraïne beëindigen door alle voorwaarden van Poetin in te willigen. Maar zo gaan we niet tot duurzame vrede komen.”

Als het over Oekraïne gaat, staat Europa weerloos aan de kant. Hoe is het zo ver kunnen komen?

“Mark Eyskens zei vroeger al: ‘Europa is een economische reus, een politieke dwerg en een militaire worm.’ Het is vooral de militaire component die ontbreekt. Dat is de stok achter de deur die een mogendheid sterk maakt. En hoe komt dat? Omdat wij ons te lang hebben weggestopt achter Amerika en de NAVO. Op dat vlak hebben de Amerikanen gelijk. Europa moet ook zelf zijn huiswerk maken. Wij gaan onze eigen plek moeten zoeken in deze wereld. Mag ik eens verwijzen naar mijn boek De Revolutie van de Redelijkheid uit 2019? Daarin schreef ik al over deze zoektocht: het is tijd dat wij onszelf beschermen zonder te vervallen in protectionisme.”

Is het tijd voor één Europees leger?

“Alleen als dat lukt, zal Europa weer écht indruk maken. Dus ja, ik vind dat we daarnaartoe moeten evolueren. Vandaag zijn we te versnipperd. Ik had deze week een vergadering met Oekraïense militairen. Zij zijn dankbaar voor onze steun, maar zeggen ook: ‘Jullie maken het ons niet makkelijk. Voor elke machine die jullie leveren, hebben we een andere handleiding nodig.’”

Eén Europees leger betekent ook dat pakweg een Litouwse legerchef kan beslissen over het lot van Belgische jongens en meisjes.

“Ja, maar het is het een of het ander. Het is ofwel aan de kant blijven staan ofwel onze defensie sterker maken. Ik begrijp natuurlijk de gevoeligheden. Daarom zeg ik ook dat we daarnaartoe moeten evolueren. Dat moet niet in één keer gebeuren. Maar als je echt je plek wil opeisen in de wereld, dan moet dat wel de finaliteit zijn. Het gaat trouwens niet alleen over meer investeren in defensie. Als we zelf sterker willen worden, gaan we ook Europees moeten investeren.”

Vindt u het dan verstandig dat onze regering haar nieuwe gevechtsvliegtuigen, de F-35, wil shoppen in Amerika? Econoom Geert Noels noemt dat de domste investering die je kunt doen.

“De eerste vraag is: wat hebben we nodig? De tweede vraag: kunnen we dat in Europa kopen? De derde vraag: als we dat niet kunnen, hoe kunnen we dat dan op korte termijn organiseren? Dat zijn de vragen die we voor ogen moeten houden.”

U antwoordt niet op mijn vraag.

“Omdat het een moeilijke kwestie is. (denkt na) Ik ga akkoord dat wij eerst naar Europese toestellen moeten kijken. Maar wat is de F-35? De assemblage gebeurt in Italië, hè. Ook Belgische bedrijven zijn daar toeleverancier. Dat is dus niet louter een Amerikaans verhaal. De vraag is vooral: hebben wij wel nieuwe toestellen nodig? Is dat het eerste wat de regering moet doen met het extra geld voor defensie? Dat lijkt me niet verstandig. De vorige bestelling van de F-35, die tien jaar geleden geplaatst werd, moet trouwens nog altijd geleverd worden. Ik hoop dat de regering vooral kijkt naar wat we op Europees niveau nodig hebben.”

“Ik ben blij dat Bart De Wever zich inschrijft in het Europese verhaal. Zijn partij was daar vroeger veel negatiever over”

Wat vindt u voorlopig van Bart De Wever (N-VA) als premier?

“Ik ken Bart al heel lang. We hebben nog samen aan de universiteit gezeten. We droegen toen ribbelbroeken en coltruien en filosofeerden over hoe we de wereld zouden veranderen. Wat mij opvalt, is dat hij vandaag statiger kostuums draagt. (lacht) Maar hij spreekt ook andere taal. Waar ik blij om ben, is dat hij zich inschrijft in het Europese verhaal. Zijn partij was daar vroeger veel negatiever over.”

Ligt deze Arizona-regering u beter dan de vorige Vivaldi-regering?

“Ja, absoluut. Om verschillende redenen. Ten eerste omdat er nu een meerderheid is aan beide kanten van het land. Ten tweede omdat Vivaldi nagelaten heeft om te hervormen. Ik was daar niet gelukkig mee. Arizona zal enkele zure dingen moeten doen, omdat Vivaldi alleen de zoete dingen wou doen. Neem nu de pensioenen. Vivaldi trok de minima op tot 1.500 euro, leuk, maar liet na om daar hervormingen aan te koppelen. Het is nu aan Arizona om de zure maatregelen te nemen. Dat wordt niet makkelijk, maar ik heb er goede hoop op dat deze regering dat zal doen.”

Tot slot: u bent in augustus 50 jaar geworden. Hebt u er niet aan gedacht om uw leven een andere wending te geven?

“Toch wel, ja. Omdat 20 jaar nationale politiek veel is. Ik ben niet verbitterd als ik terugblik. Ik heb moeilijke momenten meegemaakt, maar ook mooie. Maar als je 50 jaar wordt, maak je wel eens de evaluatie voor jezelf. Toen de kans kwam om de Europese lijst te trekken, heb ik geen seconde geaarzeld. Maar als die vraag niet was gekomen…” (zwijgt)

Was u dan gestopt met politiek?

“Die kans was reëel, ja. Ik heb mezelf de vraag gesteld wat ik nog wou doen in de laatste vijftien jaar van mijn professionele leven. Wat mij prikkelde, was een terugkeer naar de universiteit, waar ik mijn carrière begonnen ben. Opnieuw lesgeven, mijn ervaringen doorgeven aan de volgende generatie, zou ik zeker graag doen. Wie weet, ooit.” (glimlacht)