Groen-boegbeeld Björn Rzoska: “De trein is vertrokken. Vivaldi kan niet meer stoppen”

Als er één partij enthousiast is over de Vivaldi-regering, dan zal dat Groen zijn. Björn Rzoska, de Vlaamse fractieleider, noemt deze regeringsdeelname zelfs een historische kans voor zijn partij. De bedachtzame Oost-Vlaming spreekt ook over de woelige coronacommissie, de verruwing van de politiek, het trauma van zijn partij en de eerste verjaardag van de regering-Jambon. “Was ik Wouter Beke, dan had ik ontslag genomen.”

Vrijdagmiddag. We hebben afspraak in zijn bureau in het Vlaams parlement. Björn Rzoska komt net van de coronacommissie, waar hij voorzitter van is. De getuigenissen in die commissie gaan al weken door merg en been. Kinderen met een handicap die wekenlang geen ouders zien. Eenzame bejaarden die huilen. Een stervende vrouw in een lijkzak, nog voor ze haar laatste adem uitblaast. IJzingwekkend. Wat die verhalen doen met de voorzitter? Rzoska slikt even, als ik die vraag stel. “Veel. Heel veel. Die verhalen komen keihard binnen. Ik moet geregeld in mijn wang knijpen. Is dit écht? Is dit het Vlaanderen van de 21ste eeuw?”

Het antwoord is helaas ja. Hoe kan dat in een welvarende regio?

Het coronavirus heeft structurele fouten blootgelegd én versterkt. Want let wel: dit probleem is niet nieuw. We weten al langer dat onze zorgsector onvoldoende middelen heeft. De wachtlijsten in de gehandicaptenzorg, dat is al jarenlang een probleem. Corona heeft dat nog eens keihard blootgelegd.

Is dit enkel een kwestie van geld?

Neen, ook van politieke keuzes. Waar zet je op in? We kennen de kostprijs om de wachtlijsten weg te werken. Dat is voor de gehandicaptenzorg 1,6 miljard euro extra. Dat mag toch niet onoverkomelijk zijn? Omdat dit probleem iedereen aanbelangt, pleit ik voor een pact over de partijgrenzen heen. Laat ons dat budget en een groeipad vastleggen, waar dan niet meer van afgeweken wordt, gelijk welke partijen in de regering zitten. Ik hoop dat dat een positief gevolg kan zijn van corona. ( zwijgt even ) Weet u: ik ben blij dat we met getuigenissen werken in die commissie. Dat zijn verhalen die blijven hangen, meer dan een zoveelste rapport. Het helpt ook voor de mensen zelf die hun verhaal kwijt willen. Het is goed dat dat kan in het parlement. In hún parlement. Dit is een nieuwe manier van werken waar ik helemaal achter sta.

De bevoegde minister, Wouter Beke (CD&V), zit nog steeds op zijn stoel. Wat vindt u daarvan?

Hij moet vooral zélf in de spiegel kijken. Was ik in zijn plaats, dan had ik ontslag genomen. Hij is politiek verantwoordelijk voor wat fout loopt. Ik heb bovendien geen leiderschap gezien van hem. Maar goed: wij kunnen zijn ontslag niet eisen. Het is zijn partij die daarover beslist.

Is dat niet makkelijk? Die hallucinante verhalen en de politiek die weigert verantwoordelijkheid te nemen, doen mij opstandig worden.

Dat begrijp ik. Ik heb dat gevoel ook. ( even stil ) Ik zie in de commissie zelfs collega’s van CD&V opstandig worden. Zij moeten een beleid verdedigen dat niet te verdedigen valt. Beke werkt nu aan een sociaal akkoord voor betere loon- en arbeidsvoorwaarden. ( feller ) Dat zal stevig móeten zijn. Dit is wat mij betreft zijn laatste kans. Want die mensen zijn op, hè. Onze zorgverleners, onze mantelzorgers: die mensen hebben álles gegeven.

Zijn onze welzijnsvoorzieningen klaar voor een tweede golf?

Dat wel. Of toch meer dan voor de eerste golf. Deze keer is er wél voldoende beschermingsmateriaal. Er is ook beslist om geen voorzieningen meer af te sluiten van de buitenwereld. Er zijn mensen gestorven aan eenzaamheid. Dat is onaanvaardbaar. Dat mag geen tweede keer gebeuren. Dat is één van de aanbevelingen van de commissie die door alle partijen goedgekeurd is.

Maandag is er de Septemberverklaring van minister-president Jan Jambon (N-VA). Dat is het startschot van het parlementaire jaar. Wat verwacht u van hem?

Een verhaal dat de Vlamingen begeestert. En dus niet alleen een document dat met de rekenmachine wordt gemaakt. De regering moet een antwoord bieden op de problemen in de welzijnssector. Dat is prioritair. Die sector moet nieuwe stimulansen krijgen. Het sociaal akkoord is één zaak, het wegwerken van de wachtlijsten een andere. Tegelijk moet de focus liggen op economische relance. Ik pleit voor nieuwe investeringen in infrastructuur.

Is dat vandaag de prioriteit?

Zeker weten. Dat zorgt voor economische return én voor veiligheid. De Vlaamse overheid is verantwoordelijk voor het openbaar domein. Onze fietspaden zijn niet veilig. Dat moet aangepakt worden. Hetzelfde voor de brokkelbruggen. We moeten daarin investeren. Dat zal zichzelf terugbetalen.

Is de zaak-Chovanec voor u gesloten?

Neen, maar dat wordt behandeld in het federaal parlement. Jan Jambon heeft zich ook in die zaak geen sterk bestuurder getoond. Ik vind dat hij net zoals Wouter Beke leiderschap mist. Zijn partij verkoopt hem wel als Sterke Jan, maar ik zie daar weinig van. Dat ontgoochelt mij zelfs. Ik had meer bezieling verwacht. Het was toch daarom dat N-VA hem naar voren schoof als minister-president? Hij zou het Vlaamse project beter verkopen. Ik zie daar niets van.

Zijn regering zal vrijdag één jaar aan het werk zijn. Wat is uw rapport op tien?

( lacht ) Ik wist dat die vraag zou komen. Ik heb daar goed over nagedacht. Ik wou eerst een zesje geven als knipoog naar de zesjescultuur waar Geert Bourgeois (N-VA) zo van gruwt, maar uiteindelijk vond ik dat iets te hoog gegrepen. Ik hou het op 5,5 op 10.

Dat is geslaagd. U verrast mij.

Het is niet allemaal kommer en kwel. Ik kan dat toegeven. De regering heeft grote budgetten vrijgemaakt om de economie overeind te houden in het begin van de crisis. Wij hebben dat ook gesteund. Maar veel zaken moeten écht beter. Vandaar een dikke 5. ( op dreef ) Ik mis vooral leiderschap. Dit is een volwaardige regering. Waarom niet laten zien dat de Vlaamse regering evenwaardig is aan de federale? Waarom niet meer ambitie uitstralen? Zég eens waar Vlaanderen moet staan in 2024. Op vlak van mobiliteit, welzijn, klimaat, noem maar op.

Welke minister krijgt van u een pluim?

Bart Somers van Open VLD. Hij heeft zich gegooid in het debat over de praktijktesten. Hij heeft die niet kunnen realiseren, maar hij gaat wel voor zijn overtuiging. Ik waardeer dat. Hij wordt helaas gedwongen om het N-VA-beleid uit te voeren.

Zou de koning weten dat die Septemberverklaring maandag is?

( schrikt ) Waarom vraagt u dat?

Omdat hij die dag de formateurs laat langskomen. De Vlaamse regering zal opnieuw in de schaduw staan van het federale niveau.

Ah, dat bedoelt u. Dat is zo, ja. Dat is ergens wel spijtig. Ik ga daarmee akkoord. Anderzijds kunnen we geen dag meer wachten met die federale regering. Het coronavirus heeft nóg structurele problemen blootgelegd. De samenwerking tussen de regeringen bijvoorbeeld. Wie is waarvoor bevoegd? Het beste voorbeeld is het mondmaskerverhaal. Die samenwerking moet beter.

Bonne chance met N-VA. Bart De Wever sprak in Gert Late Night over ‘kapot maken’ en over ‘liberalen die moeten knielen, de mond open doen en slikken’.

Ik vond dat niet kunnen. Je mag kritisch en hard zijn, maar dit? Je doet toch niet aan politiek om mensen en regeringen kapot te maken? Ik las onlangs een artikel over de bewaking die veel Nederlandse politici krijgen op het openbaar domein. Dat is blijkbaar nodig, omdat ze anders worden aangevallen. Ik ben bang dat het ook in ons land die richting uitgaat. Ik voel dat zelf ook. Als je het openbaar vervoer neemt, dan word je regelmatig uitgescholden. ( zwijgt even ) Politici moeten daarom extra goed op hun woorden letten. Anders werken we die verruwing in de hand. Bart De Wever zet zichzelf met die uitspraken buiten het politieke veld. Ik had dit niet verwacht van hem. Hij klonk vooral rancuneus. Hij hoeft dat nochtans niet te zijn, want hij heeft kansen gekregen om een regering te vormen.

Wordt het vechtfederalisme, waarbij de regeringen elkaar bekampen, het grote gevaar voor de komende jaren?

Ik mag hopen van niet. Maar ik erken dat dat een gevaar is. Dat zal grotendeels afhangen van de houding van N-VA in de Vlaamse regering. Ik hoop dat die partij beseft dat Vlaanderen niet gebaat is met vechtfederalisme. Een volwassen democratie moet aankunnen dat regeringen andere samenstellingen hebben.

Hebt u het politieke schouwspel van de voorbije maanden gevolgd? Is dit een volwassen democratie?

Goed punt. U hebt gelijk. Ik heb ook regelmatig in mijn ogen moeten wrijven. De politiek heeft geen goede beurt gemaakt. Mijn voorzitter heeft daar gelukkig niet aan meegedaan. Meyrem ( Almaci, red ) heeft van in het begin een constructieve houding aangenomen en de stoere taal gemeden. Dat mag eens gezegd worden, vind ik.

Uw partij is inderdaad stil. Alsof ze in eender welke regering zou stappen.

( zucht ) Dat is dan weer de kritiek. Wij hebben wel degelijk eisen op tafel gelegd, hoor. En niet alleen over kernenergie en klimaat. ( feller ) Ik weet potverdorie maar al te goed hoe hard wij wegen op sociale dossiers, pensioenen, zorg, mobiliteit. Maar we zijn daar bewust niet mee naar buiten gekomen. En maar goed ook. Die strategie heeft geloond.

Wat zijn de slaagkansen van Vivaldi?

Dit kan niet meer stoppen. Nu kan niemand nog van tafel. Nu moeten we door. De Vivaldi-trein is vertrokken, volgens mij. En dat is ook nodig. Er moet beleid gevoerd worden om de coronacrisis de baas te kunnen.

Maar is er ook iemand enthousiast? Of is het vooral de angst voor de kiezer die de partijen bindt?

Ik ben enthousiast. Mijn partij is enthousiast. En wij hebben bovendien geen schrik van de kiezer.

Dit wordt de tweede federale regeringsdeelname in de geschiedenis van uw partij. Zeventien jaar geleden verdween het toenmalige Agalev uit het parlement na de paarsgroene regering van Verhofstadt. Dat is een trauma voor de partij.

( knikt ) Dat is zo. En we kunnen dat trauma eindelijk verwerken. We weten wat toen fout is gelopen. We hebben daaruit geleerd. We gaan dat geen tweede keer meemaken. Ik kan u trouwens zeggen dat de toenmalige kopstukken regelmatig geconsulteerd worden. Ook zij zijn enthousiast. ( denkt na ) Dit is een historische kans voor mijn partij. En let op: ik ben historicus, ik gebruik dat woord niet graag. Maar deze keer past het wel. We kunnen eindelijk tonen dat we ook op nationaal niveau beleid kunnen voeren. We tonen dat al op lokaal niveau.

Vindt u het geen probleem dat er geen Vlaamse meerderheid is?

Neen, want er is een meerderheid in het parlement. Ik begrijp die gevoeligheid wel, hoor. Het is belangrijk dat de federale regering weet wat er in Vlaanderen leeft. Maar ik kan u verzekeren dat ook onze verkozenen dat weten. Bovendien zou ik aan de N-VA willen zeggen: veeg voor uw eigen deur. U hebt de sleutels van de Vlaamse regering. Zorg zélf voor het beleid dat de Vlamingen willen.

U kon eigenlijk op de stoel van Meyrem Almaci zitten. U verloor vorig jaar maar nipt de voorzittersverkiezingen. Is die ontgoocheling al doorgespoeld?

Jawel. Ik heb enkele frisse pinten en een tweetal dagen nodig gehad, maar daarna was die knop alweer omgedraaid. Ik doe té graag aan politiek. Ik ben sowieso blij dat ik mijn nek heb uitgestoken. Het debat was gezond voor de partij.

U krijgt misschien een nieuwe kans als Almaci minister wordt.

( lacht ) Nu loopt u ver vooruit, hoor.

Of zou u een goed minister zijn?

Wie dingen wil realiseren, wil ook beleidsverantwoordelijkheid opnemen. Maar het is aan de partij om te oordelen welke ploeg op het veld moet komen. Ik hoop dat u begrijpt dat ik daarover geen uitspraken kan doen.

Verveelt dat niet, altijd oppositie voeren? U zit nu zeven jaar op deze stoel.

Ik zou liegen mocht ik zeggen dat dit mijn natte droom is. Tegelijk zal ik de rol van de oppositie niet minimaliseren. Kijk naar de coronacommissie. Dat is de manier waarop ik graag aan politiek doe. We hebben over de partijgrenzen heen maar liefst 95 aanbevelingen gedaan. Ik ben daar fier op. Ik ben ook alle collega’s dankbaar. Dat is heel zinvol werk.