Stefaan De Clerck (CD&V) hoopt dat de aanslagen de ultieme wake-up call waren: “Brussel moet hervormd worden”

Zoals de zaak-Dutroux een catharsis was voor de hervorming van politie en justitie moeten de aanslagen van dinsdag dat zijn voor een grondige hervorming van Brussel. Dat vindt Stefaan De Clerck (CD&V), voormalig minister van Justitie. En neen, de 64-jarige West-Vlaming vindt niet dat ministers Koen Geens (CD&V) en Jan Jambon (N-VA) zijn voorbeeld van toen moeten volgen en opstappen.

Stefaan De Clerck was een eerste keer minister van Justitie in de regering-Dehaene II toen Marc Dutroux ontsnapte. Dat was in 1998. Van 2008 tot 2011 bekleedde hij dat mandaat een tweede keer. Het was in die periode dat Ibrahim El Bakraoui, één van de daders van de aanslag in Zaventem, veroordeeld werd tot 9 jaar cel. De man had begin 2010 in Brussel een gewelddadige overval gepleegd en in zijn vlucht het vuur geopend op de politie. “Ik moet bekennen: ik herinner me dat niet meer”, aldus De Clerck vandaag. “Maar ik heb die beelden deze week teruggezien. Freddy Thielemans, toenmalig burgemeester van Brussel, die dat een fait divers noemt.” (zucht diep)

Dat wijst inderdaad op een onaanvaardbare mentaliteit. Er is te weinig aandacht geweest voor de problemen van radicalisering. Je kan het ‘laksisme’ noemen. En in zo’n omgeving gedijen radicale mensen het best natuurlijk. Je zag dat met Moureaux in Molenbeek, met Thielemans in Brussel.

Dat zijn inderdaad twee mensen van de PS. (denkt goed na) Ik wil kijken naar het diepere probleem: de organisatie van politiek en veiligheid in Brussel bevat grote structuurfouten. Die moeten rechtgezet worden. En ja, de PS verzet zich daartegen. Maar zij niet alleen.

De aansturing van het veiligheidsbeleid is te gefragmenteerd: je hebt de zes politiezones, de gewestregering, de negentien gemeentebesturen. Elk is verantwoordelijk voor één segment van het beleid, maar dat wordt niet gemeenschappelijk aangestuurd. Dat maakt dat Brussel geen goed netwerk heeft om bijvoorbeeld radicaliserende jongeren op te sporen. Net zoals de zaak-Dutroux de catharsis was voor de hervorming van justitie en politie, zouden de aanslagen van dinsdag dat moeten zijn voor de hervorming van Brussel. Ik hoop echt dat dit de ultieme wake-up call was. Als er geen drastische vereenvoudiging en eenheid van structuren komt, zal het fout blijven lopen in Brussel.

Een beetje meer zelfbewustzijn mag. Je zou bijna bang zijn te zeggen dat je christen bent.

Ik heb hem een sms-je gestuurd. Om hem sterkte toe te wensen. Met zo’n crisis omgaan is niet eenvoudig. Je moet enerzijds voorzichtig blijven in je uitspraken, maar anderzijds de bevolking ook gerust stellen.

Dat vind ik niet. Ik begrijp dat mensen schuldigen zoeken, maar Koen heeft geen fouten gemaakt. Een minister heeft in de eerste plaats de opdracht het systeem te verbeteren. Dat moet hij nu doen. Hetzelfde geldt voor Jan Jambon (minister van Binnenlandse Zaken, red). In een zaak als deze bestaat de perfectie niet, maar ik vind dat zij getoond hebben heel bekwaam te zijn.

Ja, maar het was toen niet uit te leggen dat de grootste crimineel van het land zomaar kon ontsnappen. Ik voelde intuïtief aan dat ik die politieke verantwoordelijkheid moest nemen, ook al was ik niet verantwoordelijk voor zijn ontsnapping. Het hoger belang was het overleven van de regering. Johan Vande Lanotte, toen minister van Binnenlandse Zaken, dacht net hetzelfde. Wij hebben geen seconde getwijfeld. Dat was de enige optie, en ik heb daar geen spijt van.

En toch is het niet te vergelijken. Dit is een heel technisch dossier. Het moet natuurlijk wel tot in detail uitgeklaard worden. Gelukkig komt er onmiddellijk een onderzoekscommissie.

Neen. Je zal onvermijdelijk een sterkere veiligheidscultuur nodig hebben. Maar ik pleit ook voor een samenlevingscultuur die minstens zo sterk is. Ik behoor niet tot die mensen die zeggen dat de islam het probleem is. Volgens mij gaat dit over cultuur, en ik bedoel dat in de meest brede zin van het woord. Als we nieuwe catastrofen willen vermijden, moeten de verschillende culturen elkaar veel meer ontmoeten. Spreken we dezelfde taal? Lezen we elkaars boeken? Doen we samen aan sport? Volgen we dezelfde mode? Kunnen we samen zingen en dansen? Dat is de sleutel tot samen leven.

Cultuur is de sleutel tot samen leven

Het is ook idealistisch, en het zal niet volstaan, maar het is de enige manier om vooruit te komen. Weet u, ik heb de laatste jaren tijd gehad om te lezen. De boeken van Karl Ove Knausgard bijvoorbeeld hebben mij veel inzicht gegeven over het belang van immateriële rijkdom. Je zou eigenlijk alle nieuwkomers in dit land meer toegang moeten kunnen geven tot literatuur. Dat hoeft daarom geen Knausgard te zijn. Ik ben een echte culturo geworden, ja. Samen cultuur beleven is dé manier om elkaar te leren respecteren.

Misschien niet rechtstreeks, maar je kan wel hun gemeenschap binnentreden. Steden en gemeenten zou extra toelagen moeten uitreiken aan verenigingen die projecten opzetten die gemeenschappen samenbrengen.

Ik ben blij dat u daarnaar verwijst. Ik was verbouwereerd toen ik hoorde wat die ene dader in zijn testament had staan. ‘Ik voel me niet meer veilig.’ (vol ongeloof) En dus vermoordt hij mensen. Dat zinnetje laat me niet los. Hoe kan je zo denken? Wat veroorzaakt die kortsluiting in dat hoofd? We leven in een heel individualistische samenleving. De sociale controle van weleer is verdwenen. Dit is misschien goed voor de sterken, maar het is problematisch voor de mensen die geïsoleerd geraken. Wil je die mensen niet achterlaten, dan heb je een sterke samenlevingscultuur nodig.

(denkt lang na) Ik ben akkoord met u. Politici zouden dat goed moeten beseffen. Soms faalt de methode van overleg en argumentatie. Als westerse samenleving moeten we soms explicieter en met meer zelfvertrouwen onze verworvenheden durven verdedigen, in de eerste plaats de gelijkheid tussen man en vrouw. Of onze religie: je zou bijna bang zijn openlijk te zeggen dat je christen bent. Een beetje meer zelfbewustzijn mag, ja. Hopelijk kan wat deze week gebeurd is ook op dat vlak een catharsis zijn. Maar ik zie dat niet strijdig met mijn betoog voor een sterkere samenlevingscultuur.

Ik zal er alles aan doen om CD&V in 2018 weer in het Kortrijkse bestuur te krijgen. Of dat met mij als lijsttrekker zal zijn of niet, is nog niet uitgemaakt.

Nee, dat is voorbij. Het is misschien merkwaardig, maar ik stel vast dat ik makkelijk afstand kan nemen van het nationale gebeuren, maar niet van de lokale politiek. Kortrijk laat mij emotioneel niet los. Ik voel dat ik hier nog een rol kan spelen.

We hebben samen de transformatie van het bedrijf vormgegeven, maar de goede resultaten zijn in de eerste plaats haar werk. Ik heb eerder een coachende rol. Het is ongelooflijk boeiend.

Het wordt geen gemakkelijk jaar. De concurrentie zit niet stil (o.a. de overname van Base door Telenet, red), de roamingtarieven dalen. Maar goed, we spelen daarop in. Slimme mobiliteit is iets nieuws waar we op inzetten.

Ik voel me goed, ja. Ik heb niet meer die dagelijkse stress die een politicus heeft. Maar ik blijf bezig, en ik zal dat blijven doen zolang ik positieve uitdagingen vind.