Bart De Wever, voorzitter van N-VA: “Voor wat ik wil doen, is het nu of nooit”

BRUSSEL – Volgens Bart De Wever staan we op één centimeter van een implosie van het systeem. De N-VA-voorzitter vreest zelfs onlusten op straat. Ook een gewaagde uitspraak: op Vlaams niveau noemt De Wever welzijn het enige domein dat niet op het goede spoor zit – een CD&V-domein, toeval of niet. Ook woke komt aan bod. En wraak. Véél stof dus voor debat in dit slotakkoord van ‘Opstand in Brussel’.

Een Antwerpenaar en Brussel: dat is vaak een haat-liefdeverhouding. Zo ook met Bart De Wever, nota bene de burgemeester van de Scheldestad. “Ik heb het geluk te mogen werken in het schoonste bureau ter wereld, maar dit stadhuis komt toch dicht in de buurt, moet ik toegeven.” Dat de belezen historicus zijn pappenheimers kent, zal niemand verbazen. Met sprekend gemak schudt De Wever anekdotes uit zijn mouw over Louis De Potter, Charles Rogier en de andere oervaders van België.

“Helaas zijn er niet veel mensen die onze geschiedenis kennen. Dat is omdat wij een volk zijn met een laag identiteitsbesef. Er zijn maar weinig regio’s waar het postmodernisme van mei ‘68 zo lelijk huisgehouden heeft. Woke is een radicale uitwas daarvan. Voor die mensen is identiteit van geen belang. (even stil) Maar beginnen we niet beter aan het interview? U hebt mij twee uur gevraagd, geen twee dagen.” Hij grijnst even. Vintage-De Wever.

Is uw partij geen late reactie op mei ‘68?

“Een late reactie zou ik niet zeggen. Het postmodernisme staat vandaag pas op zijn hoogtepunt, kijk naar onze universiteiten, maar tegelijk ook op zijn kantelpunt, volgens mij. Meer en meer Europeanen zijn het beu voortdurend te horen dat hun voorouders allemaal smeerlappen waren. Ze voelen zich in de steek gelaten door hun elite. Daar is N-VA inderdaad een antwoord op.”

Was u bijna 200 jaar geleden op straat gekomen tegen koning Willem I?

“Je kan dat niet zeggen, want dan zou je jezelf in een andere context moeten plaatsen. Maar ik ben geen revolutionair, dus ik denk het niet. Ik ben een conservatief: verandering moet gradueel gebeuren, niet in schokken. Bovendien vond ik het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden een goed idee.”

U bent een orangist?

“(knikt) Vlaanderen en Nederland hebben veel gemeen, hoor. Wij zouden vandaag één van de sterkste economieën ter wereld zijn. Ik weet dat dat niet populair klinkt en dat men dan begint te lachen met de Nederlandse culinaire cultuur. Ik kan u trouwens verzekeren dat ook dat aan het evolueren is. Maar goed: dit is niet het moment om te praten over een hereniging.”

“CD&V zou beter zwijgen over stikstof. Ze hebben al een deel van hun publiek beroofd via Arco en nu dit …”

Kandidaat-premier

Genoeg voorafjes. Als Bart De Wever vandaag een opstand zou mogen organiseren, in welk domein zou dat zijn? “Werk. (op dreef) Het is tijd dat de werkers in opstand komen. Dat moet niet met rieken en fakkels, maar wel in het stemhokje. Wij, Vlamingen, betalen de meeste belastingen van de hele wereld. Als je alles meetelt, beginnen de mensen pas in september voor zichzelf te werken. Dat neigt naar diefstal. Bovendien krijg je niet de service terug die je mag verwachten.”

Wat is de voornaamste eis van uw opstand?

“Het verschil tussen werken en niet-werken moet minstens 500 euro bedragen. Dat is voor ons dé prioriteit. Als een alleenstaande mama met een leefloon een job aanvaardt met een minimumloon, dan gaat ze amper 28 euro vooruit. (feller) Wie zou dat doen? Nergens ter wereld is het verschil daartussen zo klein als hier. (De Wever verwijst naar studie Eurostat, andere experten spreken dat tegen, red.)”

Hoe verklaart u dat?

“Dat is het beleid van de PS. Zij is heel goed in het verzorgen van haar achterban en dat zijn vooral mensen die niet werken. Daarom zeg ik dat wij in België een vals toneelstuk opvoeren. De Vlaamse partijen kunnen nu wel toeteren dat ze het verschil groter zullen maken, maar finaal zal de PS neen zeggen. En zij heeft de macht om dat te doen, omdat zij ideologisch dominant is in Wallonië.”

Uw partij is dat in Vlaanderen. Waarom kan u dan uw beleid niet doordrukken? Bent u minder gewiekst?

“(geprikkeld) Omdat wij de kans niet krijgen. Van de laatste 16 jaar werd er 12 jaar bestuurd zonder Vlaamse meerderheid. Dat de andere partijen daar geen breekpunt van maken, is trouwens een gevolg van dat laag identiteitsbesef. Overal ter wereld klinkt het: wie betaalt, bepaalt. Behalve in België. Dat de Vlamingen dat blijven verdragen, is ongelooflijk. Dat zou in Nederland geen waar zijn. Mijn partij heeft amper 4 jaar kunnen besturen en de meeste van onze hervormingen zijn alweer teruggeschroefd. Als je dit wil keren, heb je een totaal ander model nodig: het confederalisme. Dat wil zeggen: zelfbestuur voor Vlaanderen en Wallonië.”

Als die kloof zo fundamenteel is, waarom doet u dan niet meer vanuit de Vlaamse regering om werken te belonen? Daar zit u wel aan de knoppen.

“(protesterend) Maar we doen dat ook. Vlaanderen heeft ten eerste zijn begroting op orde. Dat is een voorwaarde om ruimte te creëren. Daardoor hebben we de jobbonus kunnen invoeren voor de laagste lonen. Dat was een logische eerste stap. De volgende regering moet een stap verder gaan en álle lonen versterken.”

Het valt mij op dat, behalve Groen en Vlaams Belang, elke partij hier fiscaliteit en werk naar voren schuift als prioriteiten.

“Maar hebt u één partij gezien met een plan dat klopt? Neen. Het planbureau heeft bevestigd dat wij de enige partij zijn die én de belastingen verlagen én de begroting op orde brengen. Partijen zoals CD&V en Open VLD brengen ons land van failliet naar superfailliet. Sorry, maar over hun voorstellen kun je zelfs niet discussiëren.”

Is migratie niet het thema waar de meeste mensen van wakker liggen?

“Dat is politiek zeker een belangrijk thema, maar voor onze welvaart zal enkel dat bijsturen niet volstaan. De mensen die werken, sparen en ondernemen moeten meer naar waarde geschat worden. Het sociaaleconomisch beleid is daarom de sleutel. Dat zijn de mensen die zich vandaag uitgeperst voelen, in de steek gelaten. Als je daar niets aan verandert, ga je een implosie van het systeem krijgen. We staan daar vlakbij, hoor. (benadrukt) We staan daar op één centimeter van. Deze mensen verliezen hun vertrouwen in onze democratie en kiezen voor een radicaal-rechts tegenverhaal.”

Drie jaar geleden zei u in Krant van West-Vlaanderen dat u zelfs burgerlijke onlusten niet zou uitsluiten. Blijft u daarbij?

“Ja. Kijk naar de gele hesjes in Frankrijk en de bestorming van het Capitool in Amerika. Is het dan zo raar te denken dat het protest ook in ons land militante vormen kan aannemen? Dat is niet mijn wens, hè. Als liefhebber van graduele verandering maak ik mij daar grote zorgen over. Maar als er straks een tweede Vivaldi komt met Vlaamse minderheid, dan zou ik dat niet uitsluiten. Er komt een dag dat de mensen het niet meer gaan verdragen. Dan volgt de implosie.”

Zou u mee op straat komen?

“Dat denk ik niet. Omdat ik niet geloof in een revolutie. Maar ik ga opnieuw met twee woorden spreken: ik kan mij de context van morgen niet inbeelden. Ik hoop vooral dat de mensen kiezen voor mijn alternatief.”

Laten we daar eens naar kijken. Wat is het ideologisch fundament van N-VA?

“Wij zijn een gemeenschapspartij die wél belang hecht aan identiteit. Elke mens is deel van iets wat groter is dan hemzelf, namelijk de samenleving. In casu: de Vlaamse samenleving. Wij vinden niet dat de staat alles moet oplossen, maar wij vinden ook niet dat het individu volledig ontketend moet worden. Als je dat filosofisch bekijkt, kan je ons een conservatieve partij noemen.”

Is de strijd tegen woke een uiting van dat conservatisme?

“(knikt) Bij uitstek. Maar ik vind dat geen verkiezingsthema. Dat gaat immers over onze intellectuele cultuur en zoiets verdient een genuanceerd debat, wat zelden mogelijk is in campagnetijden. Het is geen toeval dat ik mijn boek daarover lang voor de verkiezingen heb geschreven. Er zijn intussen 33.000 exemplaren de deur uit, dus: mission accomplished. (glimlacht)”

Is N-VA opnieuw een groene partij geworden?

“We zijn altijd een gezond groene partij geweest. De klimaatopwarming is echt wel een issue voor ons en ook ons leefmilieu moet beter. Dat vraagt dus beleid. Maar wij vinden niet dat de mensen daarvoor aan welvaart moeten inboeten. Het alternatief dat wij naar voren schuiven, is het ecomodernisme. Dat is het geloof in innovatie en technologie zoals kernenergie. Dat zijn de dingen die we alle kansen moeten geven.”

Ook uw minister Zuhal Demir focust op onze natuur. Een deel van uw achterban is daar niet zo blij mee.

“(pikt in) Dat gaat in essentie over stikstof. Al de rest wordt wél gesteund. Ik ga niet ontkennen dat stikstof in ons gezicht ontploft is. Meer zelfs: ik verwijt mezelf dat ik daar niet eerder mee bezig was. Dat is een kritiek die ik aanvaard. Maar door die onverwachte beslissing van de rechtbank moesten wij wel iets doen.”

Staat u volledig achter het beleid van Demir?

“Er móest een regeling komen. Anders dreigde een totale vergunningenstop.”

U zegt niet van ja.

“Omdat we geen schoonheidsprijs gaan winnen met dat dossier. Iedereen heeft daarin fouten gemaakt, ook wij. Ik sluit zelfs niet uit dat het Grondwettelijk Hof het decreet zal vernietigen. (op dreef) Maar wat zal er dan gebeuren? Lees het advies van de Raad van State. Het decreet zal nog strenger worden. Ik begrijp het ongenoegen van de boeren heel goed, hoor. Zij zijn jarenlang blaasjes wijsgemaakt door de Boerenbond en CD&V. (fijntjes) CD&V zou beter zwijgen over dit dossier. Ze hebben al een deel van hun publiek beroofd via Arco en nu dit …”

Dat belooft voor de volgende Vlaamse regering. Wat is daar uw prioriteit? U mag maar één iets noemen.

“Eén iets? (denkt lang na) Dan zeg ik welzijn. Dat is volgens mij het enige domein waar we niet op de ingeslagen weg verder moeten. De wachtlijsten, de mentale zorg, de organisatie van de kinderopvang, de zuilbelangen die nog altijd primeren, … Het is tijd om daarover eens een serieus woordje te spreken. Als je ziet hoeveel wij besteden aan welzijn, dan moeten we altijd beter doen.”

“Kijk naar de bestorming van het Capitool in Amerika. Ik zou ook hier militante protesten niet uitsluiten”

Is het confederalisme een breekpunt voor u?

“We gaan niet meer doen zoals in 2014. We zijn toen in een federale regering gestapt zonder staatshervorming, in de hoop de Franstaligen daarrond te prikkelen. Dat is wel gelukt. In de zomer van 2020 zat het confederalisme besloten in het akkoord dat ik had met Paul Magnette (PS). Hij sprak zelfs over het einde van België. Dus nu een regering starten zonder confederaal perspectief, is niet denkbaar voor mij. Maar ik zeg wel duidelijk: dat zal niet lukken van dag één. Wij pleiten voor een minikabinet dat het budget op orde brengt. Parallel moet je dan communautaire onderhandelingen voeren. Ik geloof echt dat dat kan lukken, maar dan mag de PS geen tweede Vivaldi achter de hand hebben. De Vlaamse kiezer heeft dus alle kaarten in handen.”

Wat als er toch een tweede Vivaldi komt? Gaat u dan samen met Vlaams Belang een Vlaamse regering vormen?

“Dat zie ik niet zitten. Dat zou dan een soort wraakregering zijn. Dat kan misschien één avond leuk zijn, maar wat doe je dan de volgende vijf jaar? Als het gaat over Vlaamse thema’s, heb ik weinig gemeen met Vlaams Belang.”

U bent intussen 20 jaar partijvoorzitter. Is het nu of nooit voor u?

“Voor wat ik wil doen, is het inderdaad nu of nooit. Dat wil zeggen: voor een graduele en consensuele transitie naar een confederatie. Als dat nu niet lukt, zullen er andere dingen gebeuren. Dan gaan we in die afgrond donderen.”

Bent u trouwens echt kandidaat-premier? Of zal u doen zoals in 2019, toen u kandidaat-minister-president was?

“Ik ben dat toen niet geworden, omdat mijn partij mij vroeg om de federale onderhandelingen te leiden. Dat achtervolgt mij natuurlijk. Ik begrijp daarom ook dat de mensen twijfelen. Zal hij het deze keer wel doen? Het antwoord is ja. Zal ik daarvan gelukkiger worden als mens? Neen. En wees maar zeker dat ook mijn gezin daar niet op zit te wachten. Maar toch ga ik het doen als ik de kans krijg. Dat heb ik voor mezelf beslist. En waarom? Omdat ik niemand anders zie in Vlaanderen die deze post legitiem zal kunnen claimen.”