Professor Dave Sinardet en journaliste Naomi Izabela fileren de campagne: “De verkiezingen worden op TikTok gewonnen”

Dat Bart De Wever soms een dramaqueen is. Dat Vlaams Belang de verkiezingen op TikTok wint. Dat Open VLD zwaar afgestraft zal worden. Dat er na 9 juni vele traantjes zullen vloeien. Naomi Izabela, flamboyante journaliste, en Dave Sinardet, eloquent professor, fileren onze verkiezingsreeks ‘Opstand in Brussel’ en de campagne.

“De reeks in uw krant heeft mij heel erg geboeid.” Het is een enthousiaste Naomi Izabela die van wal steekt. De Antwerpse is amper 20 jaar en één van de 500.000 first time voters. “Het was verrijkend om elke week de visie van een andere partijvoorzitter te lezen. Het gaf me telkens nieuwe inzichten. Een ideale reeks dus om goed voorbereid naar de stembus te gaan. Want geloof me vrij: er is niemand die al die partijboekjes leest. (lacht)”

Sinardet: “Dat denk ik ook niet. Ik vond het format, het uitgangspunt en de locatie echt fantastisch. Het is een prachtige plek, dit stadhuis. Ik had wel gehoopt dat de politici door dat kader de waan van de dag wat meer zouden overstijgen. Het verviel al snel in de zinnen die we kennen. Dat het verschil tussen werken en niet werken 500 euro moet bedragen, enzovoort.”

Izabela: “(pikt in) Het zijn verkiezingen, hè. Het is normaal – lijkt mij – dat de partijen vooral hun standpunten kwijt willen. Ik vond dat net heel interessant om te lezen – als jonge kiezer. Een Raoul Hedebouw (PVDA) die zegt dat schulden maken niet zo erg is. Ik verslikte mij in mijn koffie. Ja, je kan dat betalen met een rijkentaks. Maar wat als die rijken weglopen? Het gat in de begroting legt een grote hypotheek op mijn generatie.”

Sinardet: “Wat mij vooral opviel, waren de grote gelijkenissen tussen de partijen. Vijf van de zeven voorzitters schoven hetzelfde domein naar voren. De ene verpakte het als fiscaliteit, de andere als werk, maar het kwam op hetzelfde neer: minder lasten op arbeid. Dat is natuurlijk belangrijk, maar wat mij een beetje stoort – dat geldt voor de hele campagne – is dat het veel over welvaart gaat en weinig over welzijn. Alleen Groen en Vlaams Belang hebben hier een ander domein in de verf gezet: respectievelijk klimaat en migratie – ook weinig verrassend dus.”

Mogen we daaruit concluderen dat koopkracht hét thema van deze verkiezingen is?

Sinardet: “Neen. Er is niet één thema. Migratie en koopkracht scoren volgens elk onderzoek wel hoog, maar ook andere thema’s spelen mee. Toen corona volop woedde, was gezondheidszorg hét thema. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, stegen energie en defensie in de ranking. Het zal per kiezer verschillen welk thema straks doorslaggevend zal zijn in de stembus. Wat ik zeker mis in de campagne, is het thema zorg en welzijn. Ik denk nochtans dat véél mensen daarvan wakker liggen.”

Izabela: “(knikt) Ook jongeren, zeker van mentaal welzijn. Als ik kijk naar jongeren, zie ik inderdaad andere prioriteiten dan koopkracht. Zorg en klimaat zijn prioriteiten, evenals Palestina en de oorlog in Gaza. Veel jongeren willen weten wat de partijen denken van dit conflict. Bart De Wever (N-VA) schoof trouwens wél welzijn naar voren als prioriteit voor de volgende Vlaamse regering.”

“Helaas zijn veel jongeren politiek onwetend en dus makkelijk te manipuleren”

Naomi Izabela

Sinardet: “Dat is ook partijpolitiek, volgens mij. Welzijn is het laatste CD&V-bastion in Vlaanderen. Was zijn partij daarvoor bevoegd, zou hij dat niet genoemd hebben.”

Izabela: “Ook migratie is een thema onder jongeren. Er is echter maar één partij die daarover duidelijk zegt wat ze wil doen: Vlaams Belang. Waar blijven de andere partijen?”

Zijn zij bang om daarover te spreken, zoals Tom Van Grieken hier zei?

Sinardet: “Wellicht wel. In de politicologie noemen we dat de ‘issue ownership’-theorie. De partijen redeneren: als we daar te veel over spreken, spelen we in de kaart van Vlaams Belang, want dat thema kleeft sowieso aan die partij. De N-VA heeft dat vorige keer – in 2019 – mogen ondervinden. Zij had de regering-Michel verlaten voor het Marrakeshpact, maar dat is niet goed uitgedraaid voor hen.”

Izabela: “Maar als kiezer wil je ook weten wat de anderen daarover denken.”

Sinardet: “Nu, het is niet zo dat de anderen elke vraag daarover ontwijken. In de jaren negentig, na de eerste zwarte zondag, zeiden ze allemaal dat de VB-kiezer fout was en dat migratie geen probleem was. Dat horen we vandaag niet meer. Behalve Groen is elke partij gigantisch opgeschoven richting Vlaams Belang. Daarom zeg ik dat Vlaams Belang de meest succesvolle partij van deze eeuw is. Veel van hun standpunten zijn intussen uitgevoerd, hoor. Ook al zitten ze niet in de regering.”

“Wie niet wil integreren, verliest zijn geld”, liet Vooruit-voorzitter Melissa Depraetere hier noteren. Is dat wat u bedoelt?

Sinardet: “(knikt) Dat is een goed voorbeeld. Al vind ik wel dat er soms een karikaturaal beeld van de socialisten wordt opgehangen. Het is niet zo dat zij nu plots naar rechts oprukken. Deze stemmen waren altijd al aanwezig. Louis Tobback vergeleek ooit asielzoekers met meeuwen op een stort. Er was altijd al wat geschipper. Het verschil is dat het vandaag een duidelijke partijlijn is en dat zulke dingen gezegd kunnen worden zonder interne kritiek.”

Izabela: “Het is begonnen met de uitspraak van Conner Rousseau over Molenbeek. Zijn strategie was duidelijk: de Vlaams Belang-kiezer aan hem binden. Melissa doet een beetje hetzelfde. Het is ergens ook logisch, vind ik. Wie hier komt, heeft rechten en plichten. Anders blijft de sociale zekerheid niet houdbaar.”

“Als een Open VLD’er een bocht maakt, wordt hij terecht weggezet als ngeloofwaardig. Bart De Wever niet”

Dave Sinardet

Klimaat komt amper of niet aan bod in de campagne. Is de tijd voorbij dat we daarvan wakker lagen?

Izabela: “Dat denk ik niet. Iedereen beseft dat onze voetafdruk kleiner moet. Maar het moet haalbaar zijn. Dat is de moeilijkheid van dit thema. Ook de economie moet kunnen volgen. Er zijn ook jongeren die klimaatmoe zijn – die het opgeven, omdat het toch weinig verschil maakt. Andere thema’s zijn voor hen belangrijker geworden.”

Sinardet: “We zien vandaag een correctie op de vorige verkiezingen. In 2019 was klimaat sterk aanwezig in de campagne, maar bleek het uiteindelijk toch niet zo doorslaggevend in de stembus. Dat is ook de analyse die sommigen binnen de VRT hebben gemaakt. De media werden wat opgejaagd door de klimaatmarsen. Maar het is ook niet zo dat niemand daar nog wakker van ligt. Ik vind het daarom logisch dat Groen daar nog steeds op focust.”

Maar de partij lijkt niet aan te slaan?

Sinardet: “(knikt) Dat is de paradox. Groen heeft een unique selling proposition rond klimaat, maar ze kan dat niet verzilveren. Vooruit is veel voorzichtiger daarover. ‘Als de mensen het niet kunnen betalen, laat dan maar zitten’, is daar steeds meer het verhaal.”

Izabela: “Zou Groen geen geloofwaardigheid missen na de bocht over de kernuitstap? Ik denk van wel.”

Volgens de peilingen is Vlaams Belang de populairste partij onder jongeren. Hoe verklaart u dat?

Izabela: “Dat heeft vooral te maken met sociale media. Vlaams Belang doet het heel goed op sociale media zoals TikTok. Het is daar dat de verkiezingen gewonnen worden. Zij kunnen daar makkelijke slogans verspreiden die blijven hangen. De jongeren die bezig zijn met politiek en actualiteit kunnen dat doorprikken, maar de meesten zijn daar helemaal niet mee bezig. Veel jongeren zijn helaas onwetend – sorry voor het woordgebruik – en dus makkelijk te manipuleren. Sommigen denken niet na als ze deze boodschappen zien passeren. Dat is gevaarlijk.”

Denkt u niet dat ook onder jongeren vooral migratie een rol speelt?

Izabela: “Dat is niet de reden. Ook Jos D’Haese van de PVDA is erg populair onder jongeren, omdat hij goed is in het bespelen van TikTok.”

Sinardet: “Ik ga akkoord dat sociale media extreem belangrijk zijn. Dat blijkt ook uit onderzoek. In het Europees parlement bezetten extreemlinks en extreemrechts amper een zesde van de zetels, maar op sociale media zijn ze goed voor meer dan de helft van het bereik. Dat komt omdat sociale media zich goed lenen voor extreme boodschappen, maar niet voor nuance. Ook PVDA zal goed scoren onder jongeren.”

Izabela: “Maar vraag hen wat communisme betekent en ze weten het niet. Ik pleit daarom voor meer politiek op school. Vandaag wordt er op school amper gesproken over deze verkiezingen, en dus halen jongeren hun info van sociale media.”

Sinardet: “Volledig mee eens. Al denk ik wel dat ook migratie een grote rol speelt. Dat is het thema dat zowat alle kiezers van Vlaams Belang bindt, ook de jongeren. Ik erger mij aan de mensen die zeggen dat een stem voor Vlaams Belang een antipolitieke stem is. Dat is niet zo. Dat is meestal een heel bewuste stem voor het programma.”

Welke voorzitter heeft op u de beste indruk gemaakt?

Izabela: “Op mij hebben ze allemaal indruk gemaakt. Dus ik weet echt nog niet op wie ik ga stemmen. (lacht) Wie wel extra indruk gemaakt heeft, is Bart De Wever. Hij zegt openlijk dat hij zal snoeien in de sociale zekerheid. Dat is geen aantrekkelijke boodschap, maar als kiezer weet je wel wat je te wachten staat. Andere politici zeggen dat pas na de verkiezingen.”

Sinardet: “Ik vind dat geen enkele voorzitter echt uitblinkt. Tegelijk is er ook niemand die onder de lat ging. Zoals ik zei: het lijkt vooral heel erg op elkaar.”

“Vlaams Belang is de meest succesvolle partij van deze eeuw”

Dave Sinardet

Bart De Wever vreest burgerlijke onlusten na de verkiezingen, zeker als er opnieuw een federale regering met Vlaamse minderheid komt. Is dat een terechte vrees?

Sinardet: “Neen, daar draait het bij de meeste mensen niet om. Soms is hij toch wel een dramaqueen, vind ik. Ik volg zijn parcours al heel lang en weet je wat mij opvalt? Dat hij veel bochten maakt, zoals alle politici, maar dat hij deze bochten veel beter weet te maskeren. Als een Open VLD’er een bocht maakt, wordt hij terecht weggezet als ongeloofwaardig. Bart De Wever niet. Omdat hij intellectueel en retorisch zo sterk is, vallen zijn bochten amper op.”

Izabela: “Of de mensen op straat gaan komen, weet ik niet. Ik vind wel: in Nederland werd rechts gestemd en is er een rechtse regering gekomen. Als Vlaams Belang hier een meerderheid vindt, moet dat ook kunnen. Dat is democratie. Zo simpel is het. De vraag zal zijn hoeveel water Tom Van Grieken in zijn wijn wil doen. Maar als hij de grootste partij wordt, heeft hij wel het initiatiefrecht om een regering te vormen.”

Sinardet: “Oké, maar het is even legitiem dat andere partijen neen zeggen tegen Vlaams Belang. Als Vlaams Belang 25 procent haalt, stemt nog altijd 75 procent voor andere partijen. Het vertrekpunt is het hebben van een meerderheid. Daarom vind ik dat een regering met een minderheid in één van de twee taalgroepen niet ondemocratisch is. Sinds de jaren 1970 hadden we in de helft van de tijd zo’n regering en daar zaten ook goede tussen. Iets anders zou het zijn als de twee grootste Vlaamse partijen opnieuw aan de kant gezet worden. Maar ik denk niet dat dat zal gebeuren. Veel partijen willen N-VA erbij, ook aan Franstalige kant. Volgens mij zal er eerder een Gigaldi komen dan een tweede Vivaldi.”

Een wat?

Sinardet: “(lacht) Dat is een grote regering met de Vivaldi-partijen én N-VA, maar dan zonder de groenen. Het valt mij trouwens op dat de Vlaams-nationalistische partijen niet sterk focussen op een staatshervorming in deze campagne. Ook bij de latere onderhandelingen zouden ze dat best niet doen, want in het verleden heeft elke staatshervorming geleid tot meer complexiteit.”

Izabela: “Daar ligt niemand wakker van, denk ik. Wat zal dat oplossen? Ik denk wel dat we voor een lange periode van onderhandelingen staan. Er zullen veel traantjes vloeien na 9 juni, vooral bij de bestuurspartijen. De mensen willen verandering. Ik zie Open VLD zwaar afgestraft worden, zeker als ik de peilingen mag geloven. Wat eigenlijk frappant is, omdat zij toch de premier leveren. Het moet zijn dat de mensen echt boos zijn.”