Oezbekistan: azuurblauwe parel op legendarische Zijderoute

Je wil de platgetreden toeristische paden verlaten? Oezbekistan, deel uitmakend van de oogverblindende Zijderoute, biedt historische sites vol prachtig versierde azuurblauwe tegelgevels in schitterende Unesco Werelderfgoedsteden met tot de verbeelding sprekende namen als Samarkand en Bukhara. Momenteel kan je al dat moois nog in alle rust aanschouwen, maar wellicht zal dit niet lang meer duren want het land treedt in sneltempo uit het isolement.

Oezbekistan was 67 jaar een Sovjetrepubliek en kwam na de onafhankelijkheid in 1991 in de greep van dictator Islam Karimov, die met ijzeren hand regeerde. Het was een van de meest gesloten landen ter wereld. Na diens dood in 2016 kwam Shavkat Mirzijojev aan de macht. Hij koos voor een wat soepeler regime en wil het land openstellen voor toeristen. In 2023 waren er 6,1 miljoen buitenlandse bezoekers, in 2030 moeten dat er al 15 miljoen zijn. Toch waren onze verwachtingen niet echt hooggespannen. In amper acht jaar kan er nog niet veel veranderd zijn, toch?

Fout! Wat werden we aangenaam verrast tijdens ons bezoek aan het land dat ingesloten wordt door vijf buurlanden met een al even bedenkelijke reputatie: Kazachstan, Turkmenistan, Kirgizië, Tadzjikistan en Afghanistan. We verwachtten nog veel grijze Sovjetgebouwen in het straatbeeld te zien, alsook stugge, gesloten mensen. Niets was minder waar.

Na onze aankomst in de hoofdstad Tasjkent reizen we met de moderne hogesnelheidstrein meteen door naar Samarkand, zo’n 380 kilometer ten westen van de hoofdstad. Iets meer dan twee uur later bereiken we een van de parels van de Zijderoute. Dat de stad niet voor niets Unesco Werelderfgoed is, blijkt meteen bij het aanschouwen van het Registan, een groot plein met drie grote madrassa’s, eeuwenoude Koranscholen. Ze doen denken aan de indrukwekkende religieuze gebouwen in Iran, met prachtige blauwe keramische mozaïeken. Elke madrassa pronkt met unieke decoraties en vergulde plafonds.

Graf van de emir

Uiteraard gaan we ook langs bij Gur-e-Amir, waar Amir Timur begraven ligt. De Turks-Mongoolse krijgsheer werd in 1336 geboren en wordt beschouwd als een van de grootste militaire strategen uit de geschiedenis. Zijn rijk strekte zich op het hoogtepunt uit van Turkije tot Noord-India. Het was zijn droom het Mongoolse Rijk van Dzjenghis Khan te herstellen. Bij Timurs bloedige veroveringstochten lieten naar schatting 17 miljoen mensen het leven. Het ‘graf van de emir’ heeft vier minaretten, een blauwe koepel en een tombe. Onze gids vertelt dat de Russische antropoloog die in juni 1941 het graf opende een inscriptie aantrof met de boodschap: ‘Wie mijn graf opent, zal een indringer ontketenen die nog angstaanjagender is dan ik’. Een dag later verbrak Adolf Hitler zijn niet-aanvalsverdrag met Jozef Stalin en viel hij de Sovjet-Unie aan.

Een andere absolute must-see in Samarkand is Shakhi-Zinda. De ‘tombe van de levende koning’ is eigenlijk een straat omzoomd door meer dan 20 bouwwerken, waaronder een moskee en een reeks mausolea, allemaal even uitbundig gedecoreerd, ook hier vooral in prachtige blauwtinten. Het is een van de beroemdste begraafplaatsen van Centraal-Azië en de geschiedenis ervan gaat terug tot de 9de eeuw. Hier liggen familieleden van Timur begraven en volgens de overlevering ook Qusam inb-Abbas, een neef van de profeet Mohammed. Je komt ogen tekort om dit alles in je op te nemen, voor ons het hoogtepunt in deze prachtige stad!

Sfeervol Bukhara

Met pijn in het hart maar ook nieuwsgierig naar meer stappen we in de Afrosiyob-hogesnelheidstrein naar Bukhara, eveneens een Unesco Werelderfgoedstad, 260 kilometer ten westen van Samarkand. Exact 1 uur en 43 minuten later – helemaal zoals voorzien – stappen we uit en meteen wordt duidelijk dat het hier nog een vijftal graden warmer is. Er heerst een woestijnklimaat, met meer dan 40 graden in de zomer. Je merkt ook meteen dat hier een andere sfeer hangt: de autovrije binnenstad bestaat uit een wirwar van gezellige straatjes en de overheersende kleur is terracotta. Bijzonder sfeervol! De stad was tot 1868 een zelfstandig emiraat en dankzij de Zijderoute kwamen er veel karavanen langs waardoor er een levendige handel ontstond. Nu nog steeds is het centrum bezaaid met winkeltjes. En ook leuk: we zien veel meer uitnodigende terrasjes dan in Samarkand. De eerste indruk is dus bijzonder positief!

Lunch onder moerbeiboom

We vlijen ons neer onder een van de alomtegenwoordige moerbeibomen en bestellen een traditionele maaltijd. Die start steevast met een reeks kleurrijke kommetjes of schaaltjes, gevuld met fijngehakte kraakverse groenten vergezeld door heerlijk versgebakken brood en een zéér royale portie verse kruiden zoals koriander, dille of peterselie. Vervolgens verschijnt een dampende kom bouillon op tafel en tot slot kunnen we ons tegoed doen aan shish kebab, stukken vlees op spiesjes geprikt. Met honger zal je hier nooit van tafel gaan! En er is geen alcoholverbod, je kan opteren voor lokaal bier of wijn.

Vol energie kunnen we starten aan de verkenning van de stad, die maar liefst 140 monumenten telt en wel een openluchtmuseum lijkt. Het Po-i-Kalân-complex omvat onder meer de imposante Kalyan-minaret, de Kalân-moskee en de Mir-i Arab-madrassa. Even buiten de citadel bevindt zich de Lyab-i-Hauz, een rechthoekige, ruim 1.600 m² grote waterpoel. Daarrond bevinden zich drie monumentale gebouwen, waaronder de grootste madrassa van Bukhara. De stad kan ook pronken met een fort, dat vroeger bewoond werd door de khan’s.

We zouden nog dágen kunnen ronddwalen in deze betoverende stad, maar ons treinticket is onverbiddelijk: we moeten naar Tasjkent! De 600 kilometer overbruggen we dankzij de inmiddels vertrouwd aandoende Afrosiyob in 4 uur en 20 minuten. We hebben slechts één dag in deze stad met 2,4 miljoen inwoners, dus ook hier zullen we keuzes moeten maken.

Tasjkent werden in 1966 getroffen door een allesverwoestende aardbeving. De heropbouw gebeurde in Sovjetstijl: brede lanen en grote moderne gebouwen, monumenten en parken, die van Tasjkent de meest Russische stad van Oezbekistan maken. Typerend zijn ook de metrostations, die zoals in Moskou en Sint-Petersburg prachtig gedecoreerd zijn. We stappen uit in het station ‘Cosmonaut’, dat helemaal in het teken staat van het Russische ruimtevaartprogramma.

Enorme bazaar

We sporen door naar station Chorsu, waar zich (bovengronds) de enorme gelijknamige bazaar bevindt. In het gebouw met een gigantische groen-blauwe koepel (300 meter diameter!) bruist het van het leven, met tal van verkopers die er hun waren aanbieden. Je moet er wel over een sterke maag beschikken, want in de vleesafdeling wordt er gehakt en uitgebeend dat het een lieve lust is. Grote kommen met ingewanden, enorme hompen vet, poten, koppen, … Alle delen van de geslachte dieren worden hier aangeboden. Na een kwartiertje wordt de weeë geur ons teveel en besluiten we de buitenlucht op te zoeken. Rond de bazaar bevinden zich honderden kraampjes met een heel divers aanbod; groenten en fruit, noten, specerijen, keramiek, kledij, … Uiteraard is stevig onderhandelen de boodschap als je een faire prijs wil.

Hier kan je ook je honger stillen aan de vele streetfoodstandjes, maar wij besluiten op deze laatste dag te opteren voor het nationale gerecht van Oezbekistan: plov! Elke regio heeft zijn eigen versie van dit eenpansgerecht dat standaard bestaat uit rijst, wortelen en vlees. In Tasjkent worden er desgewenst ook kleine eitjes en kazy (paardenworst) bij geserveerd. Leuk is dat je kan zien hoe de plov in enorme kommen op houtgestookte vuren wordt bereid. Eenmaal besteld, verschijnt het gerecht luttele minuten later al op tafel. Voor amper 2,5 euro eet je hier je buikje meer dan rond. De ideale afsluiter van een fantastische reis!