Duurzaam leven maakt gelukkig

De wagen vaker laten staan, de thermostaat lager zetten, minder vlees eten: we wéten wat we kunnen doen om duurzamer te leven, en toch handelen we nog te vaak uit gemakzucht. Milieubewust gedrag vergt extra moeite, tijd en vaak ook geld. Onderzoek wijst nochtans uit dat niet alleen het klimaat en het milieu beter worden van duurzaam handelen, we worden er ook zélf gelukkiger van, en niet enkel op lange termijn.

De ijskappen zullen niet meteen ophouden met smelten wanneer je in de supermarkt je herbruikbare tas gebruikt. En toch is het een zinvolle handeling die niet alleen het milieu ten goede komt. De warme gloed die je voelt, is niet enkel uit trots dat je de tas eens níét thuis bent vergeten. Het gaat er vooral om dat je bewust gehandeld hebt in het voordeel van het milieu. Dat zinvolle gedrag draagt instant bij aan ons geluksgevoel.

Griet Van Vaerenbergh – docente positieve psychologie aan Thomas More Hogeschool: “Uit onderzoek in de psychologie blijkt elke keer weer dat mensen vooral streven naar een zinvol leven eerder dan een dat louter gericht is op eigen genot. Op het einde van ons leven willen we kunnen zeggen dat het zinvol is geweest, ook wanneer die zinvolle handelingen gepaard gingen met veel moeite of zelfs negatieve gevoelens. Die zingeving is belangrijk voor het totale geluksplaatje. Milieuvriendelijk handelen is zinvol, en maakt ons dus ook gelukkig.”

En toch heeft niet élke duurzame beslissing impact op ons geluksgevoel. “In het onderzoek naar de relatie tussen duurzame handelingen en geluk werd gekeken naar verschillende soorten milieuvriendelijk gedrag, zoals voedingskeuze, koopgedrag, energiegebruik en het scheiden van afval. Wat bleek? We ervaren pas een geluksgevoel wanneer een handeling bewust gebeurt en het dus niet om een automatisme gaat. Het recycleren van keukenafval is bijvoorbeeld zo ingebakken dat je hierbij geen warme gloed meer ervaart. Maar zelfs die onbewuste handelingen kunnen bijdragen aan een dieper gevoel van zingeving, wat op termijn weer zorgt voor geluk”, aldus de docente positieve psychologie. Een tweede voorwaarde om die warme gloed te voelen, is dat het om een zinvolle handeling gaat. We ervaren hetzelfde gevoel wanneer we anderen helpen. Het gaat niet om een nieuw verschijnsel. Aristoteles beweerde in de oudheid al dat ‘het juiste doen’ een belangrijke bron van geluk is. Aangezien duurzaam gedrag vandaag de dag gezien wordt als ‘het juiste doen’, ervaren we die gloed wanneer we keuzes maken die het klimaat ten goede komen.

Positieve stimulatie

Het ervaren van een warme gloed is fijn, maar voor velen nog altijd onvoldoende motivatie om duurzaam gedrag te vertonen. Ongeacht de goede voornemens die daarmee gepaard gaan. Griet Van Vaerenbergh: “Een positieve houding is goed, maar zal er nooit rechtstreeks voor zorgen dat je je gewoontes verandert. Bij verandering gaat ons brein altijd in weerstand. Om écht tot gedragsverandering te komen, moet je je niet enkel focussen op het voornemen an sich, maar ook het uiteindelijke doel én vooral: welke obstakels je onderweg kan ondervinden. Wanneer het buiten pijpenstelen regent, ben je minder geneigd om je met de fiets te verplaatsen. Maar als je voorbereid bent op het gure weer, door bijvoorbeeld aangepaste kledij te voorzien, ga je je voornemen wél waarmaken. De sleutel tot succes ligt in het voorzien van de obstakels, waardoor de kloof tussen de verwachtingen en de realiteit verkleint.”

Nog een reden waarom we lang niet altijd duurzaam handelen, ondanks onze goede intenties, is het gebrek aan positieve stimulatie. “Duurzame keuzes kosten naast moeite vaak ook meer geld. Wanneer de voordelen niet lijken op te wegen tegen de nadelen, is de kans klein dat we gedrag voort zullen zetten. Het zou bijvoorbeeld helpen als we bij het aankopen van duurzame producten een compliment krijgen van de kassierster. ( lacht ) Positieve bekrachtiging wérkt. Denk maar aan de smiley op een slimme thermostaat wanneer je minder verbruikt hebt dan verwacht of je autoscherm dat groen kleurt wanneer je ecologisch rijdt en rood in sportmodus. Boetes en andere straffen benadrukken dan weer het negatieve, waardoor we ons focussen op wat niet mag in plaats van te kijken wat we beter wél doen. Het helpt daarom als je bij elke duurzame handeling voor jezelf de voordelen expliciet opsomt”, aldus de lector positieve psychologie. Een van de belangrijkste implicaties van het onderzoek benadrukt alvast één groot voordeel. Duurzaam gedrag kost niet alleen geld en moeite, het levert ons ook meteen wat op. Het voelt góéd om goed te doen.

Drie goeie redenen

Er zijn drie redenen waarom duurzaam gedrag ons gelukkiger maakt:

1.Een gevoel van voldoening: stappen ondernemen om duurzaam te leven kan ons een gevoel van voldoening en trots geven in ons vermogen om een positieve invloed op de wereld te hebben.

2.Verhoogd welzijn: duurzaam gedrag kan leiden tot een beter lichamelijk en geestelijk welzijn. Wandelen of fietsen in plaats van autorijden verbetert de lichamelijke én mentale gezondheid, en het verminderen van afval en consumptie kan stress en angst reduceren.

3.Sterkere gemeenschapszin: duurzaam gedrag houdt vaak in dat we samen met anderen werken aan een gemeenschappelijk doel, wat ons gevoel van gemeenschap en saamhorigheid versterkt.

Van groen denken naar groen doen

1.Gooi het roer niet meteen volledig om. Wanneer de verandering té groot is, gaat je brein zich verzetten en ervaar je stress. Je poging om groener te leven is dan gedoemd om te mislukken.

2.Maak je plan concreet. Minder vlees eten of duurzamer kopen zijn te abstracte voornemens. Beter is om te zeggen dat je één dag per week geen vlees eet en voor elke aankoop eerst de tweedehandsopties bekijkt.

3.Hou jezelf gemotiveerd. Wil je minstens drie keer per week naar het werk fietsen? Maak daar dan een tot vijf keer in de week van. Zo ben je na één keer al geslaagd, wat meer motiveert om voort te zetten dan het gevoel dat je hebt wanneer je ‘slechts’ twee van de drie keer gefietst hebt.

4.Omring je met gelijkgestemde mensen. Weinig dat zo stimulerend werkt als erbij willen horen.

5.Beloon jezelf. Ligt er een fijne koffiebar op je fietsroute? Trakteer jezelf dan op een heerlijke koffie – in je herbruikbare thermos – wanneer je door weer en wind gefietst hebt. Na verloop van tijd komt de focus op het positieve te liggen, en niet meer op de koude wind die in je wangen snijdt.

Klein begonnen is half gewonnen

Deze kleine – bewust milieuvriendelijke – gelukskes helpen je op weg naar een duurzamer leven.

1. Je herinneren om je herbruikbare tas mee te nemen naar de supermarkt.

2. Kiezen voor de vegetarische optie, wanneer je geen vegetariër bent.

3. Fruit kopen bij een lokale boer in plaats van in de supermarkt.

4. Opteren voor de fiets wanneer je gewoon bent de auto te nemen.

5. Kiezen voor tweedehands in plaats van een nieuw product te kopen. (Sabrina Bouzoumita)