Experts Erika Vlieghe, Geert Noels en Dirk De Wachter blikken zes maanden na de lockdown terug: “Onze monden vielen open! Wat is dít!”

Op 13 maart, vandaag precies zes maanden geleden, ging ons land in lockdown. Drie experts kijken elk vanuit hun vakgebied terug op het voorbije halfjaar: viroloog Erika Vlieghe, econoom Geert Noels en psychiater Dirk De Wachter. Ze zijn het erover eens dat we met een nooit eerder geziene pandemie te kampen hebben waarvan de gevolgen op het vlak van gezondheid, economie en welzijn nog lang zullen nazinderen.

Viroloog Erika Vlieghe: “Het virus is nog lang niet weg”

“Voor mij was dit een heel intensieve periode waarbij ik 24/7 heb doorgewerkt. In de eerste fase probeerden we te voorkomen dat Covid-19 voet aan de grond zou krijgen in Europa, daarna was het koortsachtig voorbereiden en hopen dat ons land de storm zou doorstaan. Vervolgens gingen we in lockdown en viel bij iedereen de mond open: dit hadden we als land nog nooit gedaan. Wat is dít? Maar we zagen dat het effectief werkte en dat het verminderen van het aantal contacten het tij deed keren. Het voorbereiden van de exit was voor mij de meest stresserende periode. Het werk van de GEES (de groep die de exitstrategie ontwikkelde, red) kwam extreem in de spotlights en elke dag vond ik wel berichten van lobbygroepen in mijn mailbox. In juni dienden voor tal van sectoren protocols te worden opgesteld en in juli steeg het aantal besmettingen opnieuw. Ondertussen groeiden de spanningen tussen wetenschappers en politiek. Je probeert je werk goed te doen, maar voor mij was dit geen gemakkelijke periode. De aflijning van het mandaat was vaak niet duidelijk. Ik heb er dan ook de stekker uitgetrokken en ben een paar weken met vakantie gegaan. Dat was een goede beslissing, zowel voor mij persoonlijk, voor mijn geliefden als voor mijn werk.”

“Momenteel zijn we in een periode waarin iedereen weer wat normaler wil doen, maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Veel mensen zijn het beu en willen er niks meer van horen, maar het virus is niet weg. Soms zie ik mezelf als een ontzettend grote zeur die dingen voortdurend blijft herhalen, maar iemand moet die vervelende boodschappen toch telkens opnieuw brengen. We hebben een pandemie van die schaal nog nooit beleefd en iedereen heeft het moeilijk om zich het vervolg voor te stellen. Als ik in maart had gezegd dat we hier in september nog mee bezig zouden zijn, dan hadden ze mij waarschijnlijk buitengedragen. Ook de volgende maanden zal het zoals nu met ups en downs gaan en zullen we discussies krijgen over hoe ver we gaan met de maatregelen. We moeten met open vizier blijven praten en steeds weer de balans zoeken.”

Econoom Geert Noels: “De ambitie van de overheid staat niet in verhouding tot de middelen van ons land”

“De coronacrisis heeft heel veel zwakheden in ons systeem blootgelegd. Vanuit economisch oogpunt hebben we te maken met de grootste naoorlogse plotse rem. Je merkt toch wel dat de landen die buffers hadden er economisch beter uitkomen. Dat zijn landen die goed beheerd worden en die de gezondheidscrisis beter hebben aangepakt. Daardoor hebben ze ook betere economische resultaten, ook al zijn die nog altijd negatief. Ik kan niet oordelen wat de beste aanpak is geweest, maar je ziet toch dat landen als Zweden, Nederland, Zwitserland en Duitsland de kleinste schok hebben gehad en dat ons land daar helemaal niet goed uitkomt. De economische schade loopt nog altijd op. Ik hoor soms dat het ergste achter de rug is, maar de domino-effecten die later komen, hebben ook een grote impact. De tijdelijke werkloosheid is nu een serieus stuk minder dan op het einde van de lockdown, maar de blijvende werkloosheid groeit toch wel. Ongeveer driekwart van de bevolking zegt dat corona weinig of geen financiële impact op hen heeft, maar bij 25 procent is dat dus wel het geval. We moeten er rekening mee houden dat de economische gevolgen van corona niet gelijk gespreid zijn over alle mensen.”

“Of de overheid té kwistig is geweest met geld? De eerste drie maanden was het zeker aanvaardbaar dat er financieel werd bijgesprongen, maar geleidelijk aan moet je veel selectiever worden omdat een overheid zoiets niet kan dragen. Onze overheid heeft een ambitie die niet in verhouding staat tot de middelen van ons land. We kunnen echt niet alles opvangen. De krimp is ergens tussen 7 en 10 procent van ons bruto binnenlands product. De overheid moet dus keuzes maken en dat zie ik onvoldoende gebeuren. Zowel qua economische prestaties als financiële buffers is België steeds meer tot de zuiderse landen gaan behoren. Ik hou er toch rekening mee dat het economisch herstel veel moeizamer zal verlopen dan men denkt en dat het toch langer duurt voor we terug op precoronaniveau zitten.”

Psychiater Dirk De Wachter: “Er is veel veerkracht, maar ik ben toch bezorgd voor de volgende maanden”

“De mensen hebben zich in deze uitzonderlijke situatie heel flexibel opgesteld. Binnenblijven tijdens de lockdown, een mondmasker dragen, afstand houden… Dat wordt algemeen genomen erg goed opgevolgd. Ik vind het opvallend hoe de bevolking zich plooit naar deze noodzakelijke voorwaarden. Dat is niet zo evident als het lijkt. Vanuit mijn vakgebied ben ik toch wel bezorgd voor de volgende maanden en jaren. Uit tal van wetenschappelijke studies blijkt dat het aantal mensen met depressie, met agressief gedrag of mensen die allerhande middelen gaan gebruiken de komende maanden significant zal toenemen. Dat heeft vooral te maken met de onzekerheid en met de economische situatie: mensen die hun werk of koopkracht verliezen. Dat is toch wel een ernstige zaak. Ik beklemtoon: dat is niet mijn persoonlijke mening, dat is wetenschappelijk aangetoond.”

“Er wordt mij vaak gevraagd of er nu een toename is van het aantal mensen dat op consultatie komt. Dat is momenteel niet zo, psychiatrie is veel ingewikkelder dan dat. Veel mensen zijn ook bang om bij de psychiater langs te komen en durven de stap niet te zetten. Toen we in lockdown gingen, wisten we nog niet veel over het virus en was men bang voor Italiaanse toestanden. Gelukkig is dit geëvolueerd en houdt men bij het nemen van maatregelen nu ook meer rekening met het psychisch welzijn. Onze sector is heel belangrijk en heeft al jaren af te rekenen met lange wachtlijsten. In coronatijden zien we opnieuw dat therapeutisch werk heel essentieel is in onze maatschappij. De toename aan onder meer depressies is een probleem, maar we mogen ook geen paniek zaaien. Ik wil dan ook een oproep doen om goed voor elkaar te zorgen. Uit studies blijkt dat 20 à 30 procent van de mensen behoorlijk last zal hebben van angst of depressie, maar dat betekent ook dat 70 à 80 procent dat niet heeft. En dat is ook belangrijk. Die grote groep kan in niet-professionele zorg ingezet worden om voor de anderen te zorgen.”

(Vincent Vanhoorne)