N-VA-boegbeeld Zuhal Demir is de politieke mentaliteit kotsbeu: “Veel bekwame politici stoppen. Ook ik twijfel soms”

LEUVEN – Elk dossier dat Zuhal Demir vastpakt, wekt gedoe op. “Ik wil de dingen veranderen. Dat zijn ze in de Wetstraat niet gewend.” Zes maanden voor de verkiezingen maakt het populaire N-VA-boegbeeld de balans op. Vurig én overtuigd van haar zaak. Vintage-Demir dus. Over stikstof en boze boeren, baronnengedrag en Marc Overmars.

Het Heverleebos ligt aan de oostelijke zijde van het gloednieuwe Nationaal Park Brabantse Wouden. Het grootste gemengde loofbos van Vlaanderen. Het is geen toeval dat Vlaams minister Zuhal Demir hier wou afspreken. Dat Vlaanderen voortaan vier Nationale Parken telt, is één van haar belangrijkste realisaties. “Deze zullen Vlaanderen een ecologische, economische én toeristische boost geven”, zegt ze enthousiast, terwijl ze haar stapschoenen, vest en hippe muts aantrekt.

“Kom, we gaan een wandeling maken. Even weg van de Wetstraat. Je wordt daar goed gezind van. Ik ga elke week drie keer joggen in de natuur. Dat helpt mij om los te komen van de ratrace die het leven is. Ik zou het iedereen aanraden! (op dreef) Wist je trouwens dat waar er veel bomen staan, er minder geneesmiddelen over de toonbank gaan? Echt waar, hè! Leefmilieubeleid is dus ook gezondheidsbeleid.”

U oogst lof met uw natuurbeleid. Als er kritiek kwam, dan kwam die vooral van coalitiepartner CD&V. Dat was bijna de rode draad deze legislatuur.

“(knikt) Er was inderdaad veel gedoe over mijn dossiers: de parken, het pachtdecreet, water, stikstof, noem maar op. Weet je hoe dat komt? Omdat ik de dingen wil veranderen. Dat zijn ze in de Wetstraat niet gewend. Ik haat stilstand. Maar wie de tanker wil keren, wekt weerstand op. (haalt schouders op) Maar bon: het belangrijkste is dat we de dingen gerealiseerd krijgen.”

Wil u niet te ver springen? Dat is de grootste kritiek.

“(windt zich op) Maar komaan. Wat wij doen, zijn logische dingen die móeten gebeuren. De Raad van State zegt zelfs dat het stikstofakkoord niet streng genoeg is. In het verleden werd onze leefomgeving verwaarloosd door opeenvolgende regeringen. Water, stikstof, klimaatadaptatie: het werd allemaal onderschat. En ja, dus ook door CD&V dat lange tijd de leiding had daarover, maar het is een collectieve verantwoordelijkheid. En we betalen daar allemaal de tol voor. Nu is er eindelijk een minister aan zet die wel wil veranderen. Weet je wat mijn grootste frustratie is? Dat we nog niet ver genoeg gaan. Zie de overstromingen: we worden nog altijd in snelheid gepakt door de realiteit. Je kan daar toch niet blind voor zijn?”

Uw ambitie om 4.000 hectare extra bos te creëren, haalt u niet. Was dat te ambitieus?

“Neen. We hebben wel onderschat hoeveel tegenstand er was en hoeveel regelgeving we moesten aanpassen. We gaan richting 2.000 hectare en dat is inderdaad te weinig. Maar het langetermijndoel van 10.000 hectare tegen 2030 blijft overeind. Dat is nodig, want Vlaanderen heeft de minste bossen van heel Europa.”

Als u echt de klimaatfocus wil verleggen van strenge klimaatwetten naar adaptatie, zal u toch veel meer natuur moeten creëren?

“Meer ruimte maken voor water: dat is dé uitdaging. Vandaar onze Blue Deal: dat is misschien wel waar ik het meest fier op ben. Dat gaat over een half miljard die we investeren in natte natuur. Rivieren weer laten meanderen, bufferzones aanleggen: we zijn daar volle bak mee bezig. Ook dat werd vroeger verwaarloosd.”

“Gaan de spelers van Antwerp ook zo’n spandoek dragen als Overmars dickpics naar hun zussen of dochters stuurt?”

In de vallei van de Vesder moeten tientallen woningen verdwijnen om de rivier meer ruimte te geven. Wordt dat ook hier onvermijdelijk?

“(aarzelend) Het zal een combinatie van maatregelen vragen. Soms zijn eigenaars ook blij als we een voorstel doen om hun woning te kopen. (benadrukt) Maar we moeten in de eerste plaats vermijden dat er nog gebouwd wordt in overstromingsgebied. (fel) Weet je wat moet stoppen? Het toelaten van uitzonderingen op de regels. Het baronnengedrag, zeg maar. Er zijn hier in Vlaanderen 200.000 woningen gebouwd in watergevoelig gebied. Dat is de mensen in de miserie duwen. Kijk naar de Westhoek: dat had vermeden kunnen worden, hè.”

U wijst naar de lokale besturen?

“Naar zij die die vergunningen uitreiken. Dat zijn lokale besturen en provinciebesturen. Het zijn er te veel. En het gebeurt nog altijd, hoor. Ik kan daar zo kwaad van worden. Vandaar dat we altijd in beroep gaan en dat zullen blijven doen. Het is tijd dat de politiek, op élk niveau, het algemeen belang vooropzet. Daarom hamer ik ook op die adaptatie. Ja, we moeten de uitstoot verminderen, maar we moeten ons ook aanpassen aan de klimaatverandering. Dat deden we vroeger niet.”

Laten we eens uitzoomen. Welke balans maakt u op van deze legislatuur?

“Dat er veel gedoe was, hebben we al gezegd, hè. (lacht) Elke dag was een strijd, en zeker elke vrijdag als de ministerraad bijeenkomt. Maar ondanks alle weerstand hebben we zowat 90 procent van onze plannen gerealiseerd. Nietwaar, Andy? (haar woordvoerder knikt bevestigend) Maar ik ga niet ontkennen dat ik dikwijls verder had willen gaan. Dat was het moeilijkste deze legislatuur: heel de tijd compromissen sluiten. Mijn voorzitter (Bart De Wever, red.) heeft me dikwijls in toom moeten houden. (glimlacht) Weet je waar ik ook fier op ben? Op de veilige huizen voor slachtoffers van huiselijk geweld die we nu in elke provincie hebben. Deze zorgen ervoor dat slachtoffers eindelijk de stap naar hulp durven zetten.”

Wat hebt u niet goed gedaan?

“(blaast) De bebossing mocht sneller, zoals gezegd. (denkt na) En laat ons eerlijk zijn: we hadden ook stikstof sneller moeten oplossen. Onze landbouw, onze economie en onze natuur snakken echt naar rechtszekerheid. Mijn dochter was drie jaar toen we hieraan begonnen. Vandaag is ze zes. Zij weet zelfs wat stikstof is, omdat ze mij zo vaak bezig hoort daarover. Onlangs vroeg ze: ‘mama, is het nu definitief gedaan met die stikstof?’ (lacht)”

Het antwoord is neen. Mag ik zeggen dat u dit dossier in de feiten doorschuift naar de volgende regering?

“(fel) Neen, integendeel. Het decreet is nu goedgekeurd in het parlement. Dat is pionierswerk. Geen enkele Europese regio is al zo ver geraakt.”

Maar de miserie is voor de volgende regering.

“Welke miserie?”

De Boerenbond wil het decreet aanvechten voor het Grondwettelijk Hof.

“En jij weet al dat het dan van tafel geveegd wordt? Ik zou daar niet zo zeker van zijn. Het decreet is wetenschappelijk onderbouwd en gebaseerd op Europese rechtspraak. Wat de Boerenbond doet, is niet in het belang van de boeren. Want wat zal de uitkomst zijn, denk je? Het akkoord zal nooit soepeler worden. Nooit. Schrijf dat maar op. Het omgekeerde kan wel waar worden, want de Raad van State vindt het nu al niet streng genoeg. Dat de Boerenbond dat maar goed beseft. Maar als ze toch doorzet, dan stap ik naar het Europees Hof voor Justitie.”

Wat een zootje is dat toch aan het worden …

“Ik denk niet dat het zo ver zal komen, hoor. Ik maak me sterk dat de basis van het akkoord de toets van het Grondwettelijk Hof zal doorstaan. Wij hebben gedaan wat moest. De Boerenbond wil dat we weer van nul beginnen. (benadrukt) Dat zal niet gebeuren. Vergeet niet dat we ook twee miljard uittrekken om de boeren te steunen. Dat wordt er nooit bij verteld.”

In de nasleep van stikstof had u wekenlang politiebewaking nodig. Is dat verleden tijd?

“Hout vasthouden, maar voorlopig wel, ja. Ik heb geen probleem met kritiek, maar er zijn grenzen. De slogan ‘Demir aan de strop’ was er ver over.”

U hebt de voorbije jaren enkele keren laten vallen dat u de politiek soms beu bent. Is dat daardoor? Of was dat vooral uw moederhart dat sprak?

“Neen. Ik ben vooral de politieke mindset kotsbeu. Die moet echt dringend veranderen. Het baronnengedrag bijvoorbeeld. Er wordt veel te weinig aan het algemeen belang en de lange termijn gedacht. Waarom denk je dat er zoveel bekwame mensen stoppen? Dat is daarom, hè. Ook ik twijfel soms.”

Over uw politieke toekomst?

“Soms wel, ja. Hoe zou mijn leven eruitzien zonder politiek? Je vraagt je dat wel eens af. Zou ik dan meer tijd hebben voor mijn dochter? Anderzijds: ik denk dat dat dingen zijn die knagen bij alle ouders die werken. Je wil meer tijd besteden met je kinderen, maar dat lukt niet altijd. Maar weet je waarom ik toch verder doe? Omdat ik nog altijd die verontwaardiging voel. De dag dat ik mijn schouders ophaal als mensen grensoverschrijdend gedrag toejuichen, dán moet ik stoppen.”

“Het stikstofakkoord zal nooit soepeler worden. Het omgekeerde kan wel. Dat de Boerenbond dat maar goed beseft”

U verwijst naar het spandoek van de supporters en de spelers van voetbalclub Antwerp die Marc Overmars steunden.

“Ik vond dat hallucinant. Die man is veroordeeld, hè. Hij heeft verdorie dickpicks gestuurd naar allerlei vrouwen. Gaan de spelers ook zo’n spandoek dragen als hij morgen zulke foto’s stuurt naar hun zussen of dochters? Dat was echt een klap in het gezicht van alle slachtoffers. Iedereen verdient een tweede kans, maar dit? Neen. (even stil) Als spelers en supporters hun fout inzien, dan dragen ze volgende wedstrijd een spandoek met de gegevens van ons meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag. Dat zou een sterk signaal zijn naar de slachtoffers toe.”

Goede tip. Denkt u zelf wel altijd aan het algemeen belang? Als het over energie ging, zocht u vooral graag het conflict op met uw federale collega Tinne Van der Straeten (Groen).

“Omdat het nodig was. De Vivaldi-regering wou kernenergie vervangen door gascentrales. Dat zou een historische fout geweest zijn. Gelukkig zien de meeste partijen intussen in dat kernenergie nodig is als we onze CO2-uitstoot willen verlagen. Maar ik kreeg wel alle bagger over mij heen en werd zelfs een saboteur genoemd.”

Straks doet u mij geloven dat u een blozende maagd bent.

“Dat zeg ik niet. Maar het gaat voor mij altijd over inhoud, nooit over kleur.”

Dat u op deze manier Vivaldi kon saboteren, was toch mooi meegenomen?

“Dat was misschien een gevolg van mijn strijd, maar niet de bedoeling. (glimlacht)”

‘Het energiebeleid is kut’, zei u ook.

“Ik had beter een ander woord gekozen, want die striptekenaar van Knack (Erik Meynen, red.) achtervolgt mij daarmee. (lacht) Ik wou daarmee zeggen dat je vandaag geen coherent energiebeleid kunt voeren, omdat deze bevoegdheid versnipperd zit over verschillende niveaus. Dat werkt niet. Energie moet volledig naar de regio’s.”

Laten we eens vooruitblikken. Wat verkiest u straks: burgemeester van Genk of opnieuw minister?

“Goede vraag, al heb ik nog geen sluitend antwoord. (denkt na) Mijn werk als minister, zeker op vlak van leefomgeving, is niet af. Vijf jaar is te weinig om de tanker echt te keren. Maar het is eerst aan de kiezer om te zeggen of ik wel mag verder doen.”

Is het mogelijke vertrek van Conner Rousseau geen streep door uw rekening?

“(verrast) Waarom zou het?”

Had u niet gehoopt zaken te doen met Vooruit? Als de socialisten kleiner worden, hebt u straks vier partijen nodig voor een Vlaamse regering.

“Vier partijen is volgens mij niet werkbaar, dus dat gaan we niet doen. Maar ik heb er vertrouwen in dat de kiezer de kaarten goed zal leggen. Wat Conner betreft: wat hij die nacht heeft gezegd, was niet fraai, maar ik vind wel dat hij een tweede kans verdient. En ja, ik vind hem een goed politicus. Dat wil daarom niet zeggen dat ik met Vooruit in een coalitie wil. Ik betreur hoe zij zich de laatste weken positioneren. Zij maken van Vlaams Belang de inzet van de verkiezingen. (windt zich op) Wat willen zij daarmee bereiken? Ofwel denken ze op die manier kiezers terug te halen, maar dan overschatten ze zichzelf. Ofwel willen ze Vlaams Belang groot maken, zodat ze nadien een tweede Vivaldi kunnen vormen.”

Denkt u dat echt?

“Ja, natuurlijk. Als Vlaams Belang groot is, dan komt er een tweede Vivaldi onder leiding van de PS en dus ook van Vooruit. En dan wordt de Vlaming weeral monddood gemaakt. Ik vraag me wel af of Conner het ook zo had aangepakt.”

Een filosofische vraag om af te ronden: bent u de voorbije vijf jaar een ander mens geworden?

“Door de bevoegdheden die ik heb? Ik denk van wel. En zeggen dat ik eerst boos was op mijn voorzitter. (lacht) De liefde voor de natuur zat sowieso al in mijn dna – dat is typisch Limburgs. Maar ik heb de voorbije jaren geleerd dat liefhebben niet genoeg is, dat we ook moeten investeren daarin. Dat blijkt echter niet evident. Van zodra je iets wil doen voor de natuur, word je een groene heks genoemd. Maar ik ben geen groene heks. Ik wil onze kinderen en kleinkinderen een mooier en gezonder Vlaanderen nalaten. Dat is mijn ambitie.”

Ter info: Wie het Vlaams meldpunt voor slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag wil contacteren kan dat op het gratis nummer 0800 13184.