Stad van Rembrandt, Einstein en ontdekkingen: Leiden is een ideale bestemming voor een citytrip met de trein

Rembrandt groeide er op, Einstein vond het “een verrukkelijk plekje grond op deze dorre aarde” en ook dj Armin Van Buuren koestert nog altijd zijn geboortestad. Leiden is dan ook een heel bijzonder stukje Nederland, waar innovatie hand in hand gaat met de charmes van het verleden, water alomtegenwoordig is en achter zowat elke poort wel een klein paradijsje te vinden is. Leiden gaat niet voor niets prat op zijn titel van ‘Stad van Ontdekkingen’.

De zon schijnt wanneer we het station Leiden Centraal buiten stappen en voor het eerst proeven van de gezellige drukte in de stad. Ouders met kinderen stappen naast dames en heren in zakenoutfits richting het centrum, terwijl studenten elkaar uitbundig begroeten en we een schier eindeloze stroom fietsers zien voorbijkomen. Leiden is duidelijk een stad die leeft. Na een korte tussenstop bij het VVV, vlakbij het station, zetten we zelf ook koers naar het oude stadscentrum. Ons eerste doel is Rembrandt wat beter te leren kennen. De schilder uit de Gouden Eeuw werd hier geboren, groeide hier op en legde hier de basis voor zijn indrukwekkende artistieke carrière. Een feit waar Leiden terecht trots op is, wat zich weerspiegelt in de Rembrandt Route. Deze wandeling volgt de voetsporen van Rembrandt Harmenszoon van Rijn zoals de meester officieel heet doorheen de stad. We komen voorbij de (nagebouwde) Molen De Put, dichtbij de plek waar ook Rembrandts ouders een molen hadden. Vlakbij, in de Weddesteeg, werd Rembrandt als hun negende kind geboren. Het geboortehuis van Rembrandt is al lang verdwenen, maar op een pleintje herinneren een standbeeld van een schildersezel met zijn gezicht aan de meester. En zo wandelen we verder doorheen de stad en leren we niet alleen Rembrandt, maar ook Leiden beter kennen. De prachtige oude huizen, de molens, de vele grachten en singels, de pittoreske bruggen, … De stad is meer dan Instagrammable.

Schets van de meester

Bij de Latijnse school houden we halt. En niet alleen omdat de schilder hier vanaf zijn zevende school liep, maar vooral omdat je als je door het raampje naar binnen kijkt je kan laten schetsen door de Meester zelf! Of toch door een computer die het in zijn stijl doet. De schets zelf kan je achteraf ook nog downloaden. In deze buurt, bij de Pieterskerk, vind je trouwens ook heel wat leuke winkeltjes. Maar de plicht roept, en dus wandelen wij verder tot bij de Young Rembrandt Studio. Hier, in de Langebrug 89, woonde en werkte Jacob Isaaczoon van Swanenburg, de eerste leermeester van Rembrandt. In het smalle huis kan je nu een zeven minuten durende 3D-video bekijken over zijn kinder- en jeugdjaren in de stad. Een leuk intermezzo tijdens onze wandeling, die we afsluiten met een bezoek aan museum De Lakenhal.

Ooit was dit de plek waar laken een zware wollen stof werd verkocht, het product waar Leiden in de Gouden Eeuw zijn welvaart aan te danken had. Nu is het een museum voor beeldende kunst, geschiedenis en kunstnijverheid, dat de spotlights zet op het roemruchte verleden van de stad, maar ook uitpakt met hedendaagse expo’s. Dé (tijdelijke) blikvanger is echter ‘de vijf zintuigen’, een serie van vijf schilderijen van Rembrandt over de zintuigen, die hij op 18-jarige leeftijd schilderde. Het zijn de vroegst bekende schilderijen van de kunstenaar, al zijn er en dit tot en met 16 juni 2024 maar vier van de vijf werken te zien. Het vijfde schilderij, gewijd aan de smaak, is nog altijd zoek.

Reis door de tijd

De volgende ochtend besluiten we niet richting het oude stadscentrum te trekken, maar het stadsgedeelte aan de andere kant van het station te ontdekken. Hier geen grachten en charmante huizen, wel het ziekenhuis, universiteitsgebouwen en onderzoekscentra, flink wat groen, én het Naturalis Biodiversity Center, onze bestemming voor deze ochtend. In het prachtige gebouw maken we een reis door de tijd en de dierenwereld, van de diepzee tot op een bergtop en van de ijstijd tot nu. We komen voorbij honderden opgezette dieren, houden halt bij T-Rex Trix en andere dino’s, maken kennis met de verrassendste versiertrucs van planten en dieren, leren dat dood letterlijk doet leven en komen oog in oog (nu ja) te staan met de grootste penis ter wereld. Dit museum verveelt geen moment, en dat merken we ook aan de enthousiaste kinderen die rond ons lopen. Een tip: plan je je bezoek tijdens een schoolvakantie, koop je ticket dan vooraf online.

Terug in het stadscentrum besluiten we Leiden op een andere manier te ontdekken: vanop het water. We schepen in bij Bootjes en Broodjes, waar schipper Teun ons overstelpt met leuke weetjes en dito feiten. Hij toont ons waar koning Alexander in zijn studententijd woonde, verklapt dat Einstein maar liefst drie keer gesolliciteerd heeft bij de Universiteit Leiden vooraleer hij werd aangenomen “wees maar zeker dat we blij zijn dat we de derde keer ja hebben gezegd” en weet dat de eerste tulp die hier gekweekt werd uit Turkije kwam. “Wij zeggen dat we die tulpenbol gekregen hebben, de Turken zeggen dat we hem gestolen hebben. De waarheid zal wel ergens in het midden liggen”, grapt de skipper, terwijl hij het dak van het bootje bij elke brug en dat zijn er veel omlaag en omhoog doet. Een paar keer komt het dak zo laag, dat we ons voorover moeten buigen… Het is een belevenis op zich.

Verborgen tuintjes

Teun wijst ons ook een hofje aan: een verborgen tuin omringd door huisjes die vroeger door mensen van goede komaf die iets goeds wilden doen, werden gesticht. De bewoners mochten er gratis wonen en kregen vaak ook bijstand in de vorm van levensmiddelen en kleding, tenminste als ze zich netjes en dankbaar gedroegen. Er waren hofjes voor alleenstaande vrouwen en weduwen, voor bejaarden, … 22 van die hofjes zijn ondertussen gebundeld in de Leidse Hofjes-stadswandeling. Na de boottocht besluiten we dan ook om enkele van die kleine paradijsjes op te zoeken. Stuk voor stuk zijn het oases van groen én van stilte in de stad, die nog altijd worden bewoond, al moeten de bewoners nu wel huur betalen. Vlakbij de Pieterskerk ontdekken we het Speckhof, een gezellig tuintje omringd door witte huisjes, dat doorloopt naar een doorgang met de prachtige naam De Gekroonde Liefdespoort.

Onze laatste dag in Leiden begint in mineur: het regent en is ijskoud, waardoor onze SUP-tocht op het water wordt afgelast. Maar niet getreurd, met bijna 3.000 monumenten en 13 musea weet je in Leiden altijd wat doen. We besluiten de regen te negeren en de Hortus Botanicus te bezoeken, de oudste botanische tuin van Nederland, waar Carolus Clusius in het begin van de 17de eeuw met succes de eerste tulpen van Nederland al dan niet gekregen van Turkije heeft gekweekt. De collectie planten en bloemen is indrukwekkend, net als de gigantische kassen. We wandelen verder tot bij de oude sterrenwacht, in het gebouw waar Einstein nog les heeft gegeven. Hier staan nog 120 jaar oude houten telescopen, al check je best vooraf of er een rondleiding plaatsvindt op de dag van je bezoek, want ze zijn niet vrij te bezoeken. Wanneer we de tuin uitwandelen, breekt de zon door de wolken. Tijd voor een laatste terrasje en een Leidsche koek…