Anuna De Wever: “Niet bang om tegen de stroom in te gaan”

Op straat komen voor mensenrechten en klimaat: activiste Anuna De Wever gelooft meer dan ooit in de mobiliserende kracht ervan. Maar haar recente ervaringen binnen de Europese en internationale politiek leerden haar dat dé kracht om iets te verwezenlijken in politieke middens ligt. “Ik wil een rol spelen in het internationale beslissingsproces”, klinkt het ambitieus.

Anuna De Wever besloot vorige zomer dat ze genoeg had opgestoken van anderhalf jaar stage bij de groene fractie in het Europees Parlement. De vierde coronagolf trok een streep door de plannen voor nieuwe klimaatmarsen georganiseerd door het door haar mee opgerichte Youth for Climate.

Niet dat ze daarom stil zit. Ze werkte de voorbije maanden mee aan Europese campagnes rond het klimaat, woonde conferenties bij, gaf interviews, webinars en schreef artikels. Tel daar haar studie Social Sciences aan de VUB bij en het mag duidelijk zijn dat Anuna geen doorsnee twintigjarige is. Al lijkt ze het zelf allemaal vanzelfsprekend te vinden.

De grote verontwaardiging over de klimaatproblematiek lijkt intussen weg te deemsteren. Ontgoocheld?

“Mensen zouden inderdaad meer druk kunnen uitoefenen op de politieke en bedrijfswereld, maar lijken dat niet ten volle te beseffen. Ze zijn het ook beu om met de vinger gewezen te worden, alsof de klimaatopwarming hun schuld is. Dat is niet zo, de juiste maatregelen moeten net van bovenaf komen.”

“Maar goed, voor mezelf heb ik het gevoel dat ik al lang op straat sta te roepen. De beweging en ik zijn doorgegroeid, we hebben een klimaatactieplan opgesteld met meer dan 100 experten voor specifiek Belgisch klimaatbeleid. Dat is hoe wij bruggen proberen te bouwen tussen de verschillende spelers om te wegen op het beleid.”

Begrijp je dat gewone mensen door het bos de bomen niet meer zien? Er zijn veel, en veel tegenstrijdige meningen over hoe de klimaatopwarming aangepakt moet worden. Wie heeft gelijk?

“Dat begrijp ik goed. Maar er ís wel degelijk een grote wetenschappelijke consensus. Alleen stellen de media daar telkens een niet-wetenschappelijk onderbouwde stem tegenover, en zorgen zo voor een groeiende polarisatie. Intussen werken instanties en ondernemingen die daar belang bij hebben alle positieve maatregelen tegen, wat resulteert in teleurstellende milieumaatregelen.”

“De situatie is ronduit dramatisch. Wereldwijd nemen de extreme weersomstandigheden toe. Wij lijken hier te denken dat we naar gezapige, Spaanse weersomstandigheden evolueren. De werkelijkheid is dat rampen zoals de overstromingen in de Ardennen vorige zomer steeds meer deel van ons leven gaan uitmaken.”

Je laat je stem horen op klimaatvlak, maar ook in het genderthema. Wat primeert voor jou?

“Ik word vaak neergezet als klimaatactivist, maar eigenlijk ben ik een mensenrechtenactivist. Thema’s als klimaat, racisme en ongelijkheid in de wereld hangen vast aan elkaar. Het is mijn droom dat al die bewegingen elkaar vinden in één groot gezamenlijk standpunt en actie ondernemen tegen alle krachten die de uitbuiting in de wereld in stand houden.”

Waarom doe jij dit?

“Ik kan gewoon niet om mijn verantwoordelijkheidsgevoel heen: ik ben blank, kom uit een bevoorrecht gezin, ik heb een heleboel tools en kennis mee gekregen die velen niet hebben. Ik moét dit doen, niet alleen voor mezelf maar voor al diegenen die niet voor zichzelf kunnen opkomen. Ik moét vechten tegen de onverschilligheid, tegen het wegkijken van de problemen omdat wij in het Westen er voorlopig nog niet te veel last van hebben. Want voor die problemen zijn wij Westerlingen bovendien voor een groot deel verantwoordelijk.”

En hoe maak je je ambitie dan concreet?

“Door bijvoorbeeld mee te werken aan een model dat het voor mensen duidelijk maakt wat ze kunnen doen om iets aan de onrechtvaardigheid te verhelpen. Want velen vinden het huidige maatschappelijk systeem onrechtvaardig, maar denken dat ze daar als individu toch maar weinig aan kunnen verhelpen. En we gaan de wereld inderdaad niet redden door minder lang te douchen.

Maar mensen tools aanreiken die hen bijvoorbeeld meteen inzicht geven in welke kledingketens echt duurzaam produceren en welke niet, kan wél een belangrijke stap in de goeie richting betekenen. Al blijf ik ook benadrukken dat de grootste kracht die wij als mensen hebben is dat we druk kunnen zetten op het politiek systeem.”

Hoe heb je dat naar je eigen leven vertaald?

“In mijn activisme in de eerste plaats. Maar ook door mezelf te beperken op vlak van consumptie, voeding en reizen. Ik koop alleen tweedehandse kleding of van duurzame labels, dat hoeven er ook geen tien per jaar te zijn. Ik eet vegan en lokaal. En ik weiger te vliegen, rij zo weinig mogelijk met de auto. Vorige maand was ik in Parijs, Amsterdam, Edinburgh en Glasgow voor werk: daar geraak ik met het openbaar vervoer.”

Zegt een eigen woning je iets?

“Die heb ik voorlopig niet nodig. Ik ben constant onderweg, en als ik in het land ben pendel ik tussen verschillende plaatsen. Maar energie is ook een belangrijke pijler inderdaad. En op dat vlak schiet de overheid ook alweer enorm tekort.

Er moet veel meer geïnvesteerd worden in manieren om energiezuinig te wonen, je kan niet verwachten dat mensen zelf duizenden euro’s ophoesten daarvoor. Velen zijn daar gewoon zelfs niet toe in staat.”

Hoe zie jij de toekomst?

“Niet positief alleszins. De wetenschap tekent verschillende scenario’s uit, het een al slechter dan het andere. Ik wil helpen om het slechtste scenario te vermijden, daarom doe ik wat ik doe. Maar de toestand is intens verdrietig.”

Was je altijd al zo vasthoudend en recht door zee?

“Ik ben niet bang om tegen de stroom in te gaan, neen. En voel me ook niet geïntimideerd door de beleidswereld. Integendeel, ik wil er deel van uitmaken.”

“Maar ik heb dan ook nooit in het plaatje gepast. Ik heb me nooit een vrouw gevoeld, ook al word ik vaak zo gezien door anderen, ik ben lesbisch, polyamoureus, strijd voor controversiële thema’s…

Ik stelde al heel jong de heersende verwachtingen en normen over hoe ik me moet gedragen in vraag, en daardoor ook andere aspecten van de maatschappij.”

Je staat er vandaag als een stijlvolle, knappe mens. Denk je na over je imago?

“Is dat zo? ( lacht ) Neen, er zit geen imagostrategie achter. Ik ben heel erg mezelf. Omdat ik er het nut niet van inzie om dat niét te zijn. Authenticiteit en eerlijkheid vind ik heel belangrijk. Ik kleed me altijd al in unisex kleren. Bewust niet vrouwelijk, maar dat komt omdat ik nonbinair ben. Ik voel me echt niet goed in een jurk.”

Je wist al vroeg dat je je man noch vrouw voelde. Worstelde je daarmee?

“Absoluut! Tot mijn twaalfde was ik er van overtuigd dat ik een geslachtsoperatie wilde ondergaan. Daarop volgden enkele jaren waarin ik me probeerde te conformeren. Ik liet mijn haar groeien, had vriendjes… Maar het werkte niet.

Sindsdien weet ik gewoon zeker: ik voel me geen man en ook geen vrouw. Waarmee ik ook de gedachte aan een operatie liet varen, dat zou voor mij persoonlijk niets veranderen.”

Er wordt je wel eens een gebrek aan diplomatie verweten.

“Ik voel me zo iemand uit de film Don’t look up , die in de tv-studio staat te roepen: Maar zién jullie het dan niet?! . Het gaat over het voortbestaan van de mensheid, daar wíl ik niet luchtig over doen.

Ik ga niet in op de vraag om deel te nemen aan De Slimste Mens , omdat ik daar geen grapjes ga zitten maken over iets zo verschrikkelijk als de klimaatproblemen. Natuurlijk snap ik dat mensen liever een luchtige Anuna zouden zien, dan was het allemaal een beetje gezelliger. Vergeet het, ik blijf iedereen met de neus op de feiten duwen. I’m here to ruin the party .”

De aanpak van de onlangs overleden bisschop Desmond Tutu kan jou niet inspireren?

“Ik denk dat onze werkwijzes allebei nodig zijn om dingen te veranderen. Ik bewonder zijn liefde en empathie voor de mensheid enorm. Maar zelf heb ik meer woede en verdriet in mij. Maar ik heb ook nog veel te leren. Hij heeft bergen verzet.

Bovendien is de klimaatzaak dringend. We moeten nú handelen, tegen het eind van de eeuw is het veel en veel te laat.”

Zijn er mensen van wie je wel raad aanneemt?

“Zeker. Mijn ouders, maar ook met enkele vertrouwelingen die ik op strategisch en politiek vlak enorm intelligent vind, praat ik vaak over hoe ik mijn boodschap best overbreng. Maar mijn persoonlijkheid leunt nu eenmaal meer aan bij mensen als Alexandria Ocasio-Cortez en Bernie Sanders, net als zij zoek ik de confrontatie op. Maar ik geloof ook dat die beide krachten confronteren enerzijds, begeleiden anderzijds samen nodig zijn om vooruit te komen.”

Heb jij nog een sociaal leven?

“Ik ken vooral mensen uit mijn werkomgeving, uit de activistische wereld. Het zou moeilijk zijn om een relatie te hebben met iemand die niets om mensenrechten of het klimaat geeft.

Maar wees gerust, ik ben ook maar een mens van twintig. Buiten covidtijden ga ik met een groepje vrienden, allemaal grieten, af en toe eens goed feesten in een club. Dan gaan de remmen los.”

Vrije tijd?

“Ik speel graag piano, en voetbal, maar er blijft geen tijd voor over. Ik probeer wel af en toe te rusten: letterlijk plat liggen en naar muziek luisteren. Anders dreig ik wel eens te ontsporen.

Ik liet onlangs het symbool voor de maancyclus op mijn rug tatoeëren. Ik ben gaan beseffen dat mijn leven sinds mijn zeventiende veel weg heeft van een sneltrein, maar dat ik totaal niet stil sta bij wat er allemaal gebeurt.

Iemand heeft mij min of meer verplicht om elke avond een paar minuten naar buiten te gaan en naar de maan te kijken om te zien hoe die alweer veranderd is.

Dat eenvoudige, dagelijkse momentje helpt me om meer te leven in plaats van louter te zijn .”

tekst Nancy Boerjan | beeld Damon De Backer | Styling Farah El Bastani & Vincent Van Laeken | Make-up Gladys Ferro

(Blazer: Studios by Oemer Khan | shirt: F. egidio | Jeans: HNST | Sneakers: Komrads)